webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
Jezus had het vaak over leven met aandacht en waakzaam zijn. Peter van Gool SJ laat in twee beelden zien waar Jezus’ weg van meditatie op gericht is.
Wat is het een tijd geleden, dat er een stroom van jonge en niet meer zo jonge mensen massaal naar India trok om daar te leren mediteren. De buitenwacht noemde hen hippies. En vanuit India kwam de Maharishi Mahesh Yogi naar het westen toe met de Transcendentie Meditatie. De volgelingen daarvan waren ervan overtuigd , dat de hele stad en ook de regio er beter door zou gaan functioneren, zodra ze met vijf of tien procent geregeld zouden gaan mediteren.
Ondertussen is voor heel wat mensen in onze westerse samenleving meditatie op een of andere manier een dagelijkse en vanzelfsprekende routine geworden. Het gaat dan altijd om aandacht voor je eigen binnenwereld, het is iets wat je voor jezelf doet. Concentratie: bij het zogenaamde focussen luister je naar je lichaam: wat vertelt het je over wie je bent.
Bedrijven die hun medewerkers een cursus laten volgen, wordt een hogere productie beloofd
De laatste tijd is ‘Mindfulness’ in de mode: je bewust worden van de fysieke en geestelijke sensaties van je binnenwereld. Alom worden cursussen aangeboden, voor individuen maar zelfs voor bedrijven, aan wie een hogere productie beloofd wordt. Lang niet alle ontdekkingen van wat er in het onderbewustzijn schuil gaat, leiden tot een spirituele ervaring. Men vindt het al mooi, als mensen op psychologisch vlak onderling beter gaan functioneren.
Ook Jezus heeft het vaak over mediteren, al heeft Hij dat woord nooit in de mond genomen. Aandacht en waakzaamheid, dat zijn de thema’s die telkens terugkomen in zijn parabels. En in zijn onderricht gebruikt Hij twee beelden die heel duidelijk maken waar het Hem om te doen is.
Hij spreekt allereerst over het binnengaan in je “binnenkamer”. Daarmee bedoelt Hij echt niet dat je in je woning een meditatiehoekje moet inrichten. Elke mens heeft een binnenkant die aan je zelf maar gedeeltelijk bewust is. Je binnenkamer binnengaan betekent: er moeite voor doen, de eigen onderbewuste hoeken en kanten van je wezen leren kennen – en aanvaarden.
Jezus heeft het ook over het menselijke oog als “de lamp van het lichaam”; het oog betekent hier het menselijke bewustzijn. Neem die lamp mee, als je de vele ruimten van je binnenkamer ingaat, zegt Hij, en gebruik hem om daar alle donkere hoeken “aan het licht te brengen”, alle ervaringen die onder het stof zijn verdwenen, alle verdrongen oude pijn, angsten en dromen, allerlei in de opvoeding opgedane overtuigingen en opvattingen. Word je bewust van je heimelijke behoeften, driften en instincten, maar laat ook kostbare verlangens en dromen en nooit gerealiseerde idealen weer wakker worden. Freud noemt dit hele gebied het onbewuste, maar de humanistische psychologie, die oog heeft voor spiritualiteit, maakt terecht onderscheid tussen het (lagere) onderbewuste en het (hogere, spirituele ) bovenbewuste .
De aandacht en waakzaamheid waar Jezus het over heeft, zijn niet gericht op succes
Je oog is je lamp, daarmee bedoelt Jezus in feite het vermogen je bewust te worden van wie je tot nu toe was en nog steeds bent. Hoe opener je bewustzijn licht uitstraalt, des te meer helderheid krijg je over wie je wezenlijk bent, wat je drijft, wat je hindert, en wat je krachten zijn; je kleinheid, maar dus ook je grootheid.
Mindfulness als de aandacht voor wie je bent zal je zeker winst opleveren. Niet alleen economisch, het zal je zeker ook helpen beter te functioneren naar de buitenwacht. Maar de aandacht en waakzaamheid waar Jezus het over heeft, zijn niet gericht op succes. Ze helpt je van de ene kant je eigen kleinheid te aanvaarden, maar daarnaast ook je grootheid. Langzaam krijg je er oog voor, dat je in al je kleinheid juist een deel bent van een groter geheel.
Dan gaat er een verschuiving in je aandacht plaatsvinden. De focus ligt niet langer op de opgave meer jezelf te worden, maar op dat grotere geheel. Van de egocentrische behoefte om jezelf te worden, zal de aandacht ongemerkt verschuiven naar een ‘Tegenover’. Je wordt je ervan bewust dat er, naast de lamp die je zelf in je handen houdt, een Licht op zoek is naar jou. En zo groeit er ongemerkt in je binnenkamer ruimte voor ervaringen waar je misschien ‘U’ tegen zou mogen zeggen.
