De laatmiddeleeuwse bestseller De Navolging van Christus wordt geëerd in een glossy, genoemd naar zijn auteur: Thomas a Kempis.

Nadat eerst Calvijn en Antoine Bodar thema’s vormden voor glossy’s, verschijnt er nu een van 82 bladzijden over Thomas van Kempen, een vrome monnik uit de vijftiende eeuw. Bij nadere lezing is niet zozeer Thomas a Kempis zelf het onderwerp, maar zijn boekje over De Navolging van Christus. Aan Thomas zelf zijn eigenlijk maar twee van de zestien artikelen gewijd. En dan komt er nog een vijftal pogingen uit het bedrijfsleven, het onderwijs en de bezinningswereld, die allen een brug trachten te slaan van De Navolging tot heden.

Wie door de iets te hard gebakken korst van de moralist heen komt, proeft de laatmiddeleeuwse mystiek.

Goed, er rest dan nog een tiental over het onderwerp: de Imitatio Christi, ook vertaald als ‘de nabootsing van Christus’. Het geldt als het na de Bijbel meest gelezen boek van de wereldliteratuur. Meerdere auteurs van de glossy bekennen dat zij door (meestal korte) passages zijn geïnspireerd. Die inspiratie is veelal ook globaal omdat men in De Navolging veel elementen vindt die ook elders, in boeddhistische, islamitische of filosofische geschriften te vinden zijn. De Navolging staat vol levenswijsheden en de actualiteit van sommige uitspraken blijkt soms wel via een heel korte bocht gevonden.

Brave zielenslierten van Thomas a Kempis

Enige bijdragen zijn echt waardevol. Zij maken vooreerst duidelijk dat De Navolging ontstaan is als rapiarium, verzameling van vrome aforismen die kloosterlingen bijeen ‘lazen’, letterlijke ‘bloemlezingen’. Dat konden mystieke oneliners zijn, altijd geldende algemeenheden of brave zielenslierten.

Zo’n rapiarium werd rond 1440 gesystematiseerd door een Thomas, monnik en meester van de novicen in Zwolle, afkomstig uit het Gulikse Kempen. Zeer heterogeen deelde hij zijn vier hoofdstukken in. Het werk werd, in mijn eigen Latijnse uitgave, een boekje van 200 bladzijden, nogal saai, diep vroom, soms ver van de aarde en dichtbij de hemel of de hemelse cel.

Dat konden mystieke oneliners zijn, altijd geldende algemeenheden of brave zielenslierten.

Maar wie door de iets te hard gebakken korst van de moralist heen komt, proeft de laatmiddeleeuwse mystiek. Ruusbroec is dan niet ver. In de glossy ruiken wij dat vermoeden in de bijdragen van enige karmelieten en vooral in die van Kees van der Staaij (partijleider van de SGP). Die spreken van innigheid, ‘bevindelijkheid’, vereniging, troost. Zij waarschuwen ook: “Het gaat in de tekst om heel tere en fundamentele ervaringen, om de ervaring van de genaderijke tegenwoordigheid van God en van Christus” (blz. 51). De korst van strengheid, ascese en moralisme beschermt dus uiterst fijne spijs. Miljoenen, en ook schrijvers van deze glossy, hebben die al geproefd.

Waardig en lofwaardig

Thomas is verschenen bij uitgeverij Boekencentrum bij gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de stichting Thomas a Kempis. De glossy is prachtig en hoogst origineel verlucht. Zo tonen zes wondermooie foto’s van Marie-Cécile Thijs, wat publicitair een ‘mystieke portrettenserie in de geest van Thomas a Kempis’ heet, evenzovele medewerkers van hun fraaiste kant.

De beste vrucht van deze glossy zou zijn om nu De Navolging te gaan lezen of om zelfs elke dag een klein stukje tot zich te nemen. In elk geval is de glossy een even waardige als lofwaardige poging om aan een oud mystiek boekje nieuwe bekendheid te geven. Laat ons hopen dat het ook nieuwe lezers trekt.

Mariska van Beusichem (hoofdred.), Thomas, uitgeverij Boekencentrum, € 6,95. Meer informatie en bestellen: Website uitgever.