Films met een religieus randje in onze zomerserie. Guido Dierickx over misschien wel de beste Amerikaanse film ooit: The Night of the Hunter. “Meer dan een thriller is deze film een religieuze parabel over de eeuwige strijd tussen duivel en engel.”

The Night of the Hunter lijkt op het eerste gezicht niet meer dan een niet zo spannende thriller. Wellicht daarom werd de film, bij zijn verschijnen in 1955, koeltjes onthaald door de critici. Zo koeltjes dat de regisseur, de als acteur beroemd geworden Charles Laughton, geen tweede film meer durfde maken. Jammer, want de critici van toen hebben zich vergist. Nu wordt zijn film de hemel ingeprezen als de beste Amerikaanse ooit, na of samen met Citizen Kane van Orson Welles.

The Night of the Hunter, een religieuze parabel

Het is waar dat hij als thriller niet op hetzelfde niveau staat als de beste van grootmeester Alfred Hitchcock. Er ontbreken die kleine, subtiele trekjes die geleidelijk de spanning opbouwen. Hier wordt het verhaal op het doek gebracht met personages die meteen laten weten wie ze zijn, met beelden die scherpe contrasten tonen tussen zwart en wit, tussen licht en donker, tussen goed en kwaad. Dat is geen toeval. Meer dan een thriller is deze film een religieuze parabel over de eeuwige strijd tussen duivel en engel. 

Hij laat zich dankzij zijn lepe hypocrisie welkom heten

Het verhaal speelt zich af in het begin van de jaren dertig van vorige eeuw, jaren van grote economische ellende in een arme streek in het zuiden van de Verenigde Staten. Om aan die ellende te ontsnappen heeft de vader van het gezin een bankoverval gepleegd en daarbij 10.000 dollar buitgemaakt. Daarbij heeft hij ook twee mensen doodgeschoten. 

De rondreizende prediker

Juist voor hij hardhandig gearresteerd wordt, kan hij het geld nog toevertrouwen aan zijn twee kinderen, een jongetje van acht en aan een meisje van vier. Hij doet ze beloven het geld te bewaren voor later en de schuilplaats aan niemand te verklappen. 

Helaas heeft hij voor zijn executie de cel gedeeld met een man die zich uitgeeft voor rondreizende prediker maar die in werkelijkheid de incarnatie is van het kwaad. Die hoort iets over dat geld en over de twee kinderen en gaat er na zijn vrijlating achteraan, vasthoudend en meedogenloos. Hij weet het gezinnetje van de vader op te sporen, laat zich dankzij zijn lepe hypocrisie welkom heten door de lokale gemeenschap en ook door de weduwe die zich verplicht voelt om een tweede vader te zoeken voor haar kinderen. De enige die hem niet vertrouwt is het jongetje. Die weigert hardnekkig de plek te verraden waar het geld verborgen is (in de grote voddenpop van zijn zusje).

Onvergetelijke beelden

Op dat moment neemt het verhaal een Bijbelse wending, met onvergetelijke beelden. De moeder die haar tweede echtgenoot leert doorzien en gelaten haar wrede lot afwacht. De kinderen die op de vlucht gaan, een bootje kapen en zich laten meedrijven op de rivier. Die ’s nachts een onderkomen vinden in een schuur en vandaar in de verte de zwarte gedaante van de prediker in het heldere maanlicht zien voorbijrijden, als een koning Herodes op zoek naar het kind Jezus.

Maar al gauw blijkt zij een waarachtige bewaarengel

Daarop volgt een nieuwe wending. Het bootje strandt ’s morgens op de oever van de rivier en wordt daar ontdekt door een weduwe die hen opneemt in haar huis, waar zij al vier weeskinderen heeft opgenomen. Eerst lijkt zij een strenge tante maar al gauw blijkt zij een waarachtige bewaarengel; als ware zij de dochter van Pharao die Mozes redt uit de Nijl. 

“Nee, niet doen”

Ook daar weet de valse prediker de kinderen op te sporen. Hij houdt dreigend de wacht aan de voordeur van het huis van de weduwe. In de meest vreemde scene van de film zingt die samen met hem een lied met dezelfde melodie maar met andere woorden. Uiteindelijk weert zij hem af met haar tweeloop, verwondt hem en laat hem arresteren. Dat herinnert het jongetje aan de brutale arrestatie van zijn vader. Hij roept de politie toe “nee, niet doen” maar slaat de pop van zijn zusje stuk op zijn kwelduivel. De dollarbiljetten waarop die zo belust was vliegen in het rond. De kinderen zullen die niet nodig hebben in het paradijs dat voor hen geopend werd. 

Hoe zou men de ware ondertoon van The Night of the Hunter kunnen missen? Het personage van de weduwe zegt het in de epiloog. Wat moeten mensenkinderen ondergaan vanwege de materiële en de morele ellende van de wereld waarin zij geboren worden? Ja, er schuilt een felle cultuurkritiek in deze film, ook op de omringende samenleving die zich gelovig waant maar  evenzeer vatbaar is voor dweepzucht als voor wraakzucht. Het is dan ook een film in zwart-wit. Een parabel.

De film is op 24 augustus 2021 te zien op het grote doek bij Eye film in Amsterdam, om 21.15. Bestel hier een kaartje.

Je kunt de film ook streamen door hem online te huren bij Amazon. In 11 verschillende clips staat de film ook in zijn geheel op YouTube. De afspeellijst vind je hier.