Duizenden vluchtelingen zitten vast in een niemandsland aan de grenzen van Wit-Rusland. Bénédicte kan nauwelijks geloven hoe de betrokken partijen omgaan met deze mensen. “Ze worden door iedereen ont-menselijkt.”

Al wekenlang zitten duizenden mensen vast aan de grens tussen Wit-Rusland en Polen. Volgens de Europese Unie zou de Wit-Russische president Loekasjenko actief inwoners van Syrië, Irak en Afghanistan benaderd hebben met de belofte op een reizigersvisum. En daarmee dus op een vrije doorgang naar de grens met de Europese Unie (Litouwen, Letland en voornamelijk Polen). Ze werden met lijnvluchten aangevoerd. Vaak werden ze door Wit-Russische veiligheidsdiensten naar de grens met de EU begeleid. 

Niemand wil hen, ze worden van het ene leger naar het andere geduwd

De grenslanden (Polen, Litouwen en Letland) reageerden fel. Ze bouwden muren van steen en prikkeldraad. Ze kondigden de noodtoestand af voor het grensgebied, waardoor zowel journalisten als humanitaire organisaties er geen toegang toe hebben. Met man en macht wordt een pushback beleid gehanteerd: er moet deze mensen kost wat kost de toegang tot het land worden geweigerd. Ze moeten teruggedreven worden naar Wit-Rusland. Onder geen beding wil Polen de indruk wekken zich gewonnen te geven. Macht wordt met macht beantwoord. En zo woedt de strijd verder.

Maar ondertussen staan al die mensen daar, in niemandsland. Niemand wil hen, ze worden van het ene leger naar het andere geduwd. Ze lijden honger, dorst en kou. Humanitaire organisaties mogen geen hulp bieden. 

Driemaal mensonwaardig

Op zijn zachtst gezegd verontwaardigt dit mij. En dan gaat het niet over het grote gelijk, of welke partij het recht aan zijn kant heeft. Wel verontwaardigt het mij hoe sterk en hoe gemakkelijk een van de drie betrokken partijen vergeten wordt. De grootste slachtoffers worden niet gehoord of gezien. Ze worden door het hele discours ont-menselijkt. Zowel de manier waarop ze worden behandeld, als de omstandigheden waarin ze zich nu bevinden, zijn mensonwaardig. 

De migratiestroom werd geframed als ‘strategie’ van president Loekasjenko

Maar ook voor de twee andere partijen lijkt deze term mij wel van toepassing. Het is verschrikkelijk hoe president Loekasjenko deze mensen gebruikt als ‘wapen’ in de strijd tegen de EU. Volgens de EU is het een reactie op de sancties die zij oplegden na zijn frauduleuze herverkiezing vorig jaar. Mensen gebruiken als wapen, het gaat ons bevattingsvermogen te boven. Maar het gaat verder dan dat. Loekasjenko gebruikt mensen die al in extreem moeilijke omstandigheden leefden als pressiemiddel. Getraumatiseerde mensen die oorlog, onderdrukking of vervolging meemaakten, worden met valse beloften aangesproken. Een dergelijke manier van handelen en besturen is mensonwaardig. 

De houding van de tegenpartij verontwaardigt mij evenzeer. De Poolse autoriteiten reageerden meteen bikkelhard: het leger werd gemobiliseerd, want de ‘stabiliteit en veiligheid van de EU staan op het spel’. De migratiestroom werd geframed als ‘strategie’ van president Loekasjenko. Met dergelijke harde woorden openden de Poolse autoriteiten een ontmenselijkend discours. De daden van Loekasjenko werden ermee veroordeeld, maar de slachtoffers bleven uit beeld – de concrete mensen worden door beide partijen bewust uit beeld gehouden. 

Is dit de EU die wij willen zijn? 

Welke impact zal deze ervaring op hen hebben? In het beste geval houden ze er een trauma aan over, bovenop alle andere die ze meedragen. Hoe verschrikkelijk moet het gevoel zijn als mens ‘gebruikt’ te zijn in een politiek spel. Zouden we ze niet net daarom moeten opvangen en begeleiden? 

Maar ook de EU reageert op een mensonwaardige manier. Want het gaat er niet om wie gelijk of ongelijk heeft. Het gaat niet om welke politieke machtsspelletjes erachter zitten. Het gaat om concrete mensen die om hulp vragen. Concrete mensen die wij, als Europese Unie, nu in de steek laten.

Hoe verschrikkelijk het gevoel als mens ‘gebruikt’ te zijn in een politiek spel

Moeten we dan zomaar iedereen binnenlaten? Nee, en getraumatiseerde mensen onthalen en hen een plek geven in de maatschappij is ook een moeilijke kwestie. Wel moeten we iedereen een eerlijke kans geven om asiel aan te vragen en om gehoord te worden. Maar bovenal moet elke mens op een menswaardige manier behandeld worden. Net daar laten wij als Europese Unie momenteel een serieuze steek vallen.

Afbeelding: Kancelaria Premiera