Guy Consolmagno is topwetenschapper én geëngageerd in de kerk. In zijn wereld is dat geen vanzelfsprekendheid. Hij denkt na over de manier waarop de kerk techies de hand kan reiken.

Tijdens de Franse revolutie werd een bisschop naar de guillotine gebracht. De bijl viel, maar stopte vlak boven de hals van de veroordeelde. “Een wonder!”, riep de menigte. Vervolgens werd een filosoof naar voren gebracht en opnieuw stopte de bijl. “Nóg een wonder!”, riep de menigte. Toen zou een ingenieur worden geëxecuteerd. Net voordat de valbijl  werd losgelaten, riep de ingenieur: “Wacht even! Ik denk dat ik het probleem zie!”

Eens waren we een kerk van landbouwers en fabrieksarbeiders. Tegenwoordig wordt de wereldeconomie gedomineerd door computers, informatieverwerkers en andere hightechbedrijven. Door techneuten dus. Wat is het verhaal van de kerk voor de mensen die in deze sectoren werken? Hun wereldbeeld is pragmatisch, logisch en bovenal functioneel. Een kunstenaar kan vragen: “Is het mooi?”, een filosoof: “Is het waar?” De vraag van een techneut is: “Hoe werkt het?”

Vragen die afwijzend klinken

Veel mensen denken dat een technisch wereldbeeld haaks staat op religieus geloof en dat alle technische mensen materialisten zijn zonder interesse voor religie. In feite is religie een frequent en explosief onderwerp van gesprek onder wetenschappers en ingenieurs. De vragen die zij stellen kunnen afwijzend klinken voor mensen die de technische manier van denken niet begrijpen. Techneuten op hun beurt interpreteren de antwoorden die zij krijgen dan vaak weer verkeerd.

De ervaring leert dat regels precies moeten worden nageleefd om het gewenste resultaat te bereiken.

Techneuten zijn functiegericht. Voor de techneut staat religie dan ook gelijk met wat religie doet. Vaak ziet hij religie enkel als de presentatie van een rigide reeks van regels en voorschriften. Daardoor verwerpen sommige techneuten religie.

Maar er is vooral een tegenovergesteld probleem. Veel techneuten zijn enthousiaste volgers van regels. Een computer is absoluut meedogenloos voor de geringste typefout. De ervaring leert dat regels precies moeten worden nageleefd om het gewenste resultaat te bereiken.

Wat averechts werkt voor een techneut

Uitgaande van het principe dat het heil verdiend kan worden door de regels simpelweg strikt na te leven, zou voor iemand met deze instelling kunnen betekenen dat hij het geloof omarmt als een set regels; als vormden ze een handleiding voor het leven. Dit kan leiden tot onverdraagzaamheid, niet alleen voor de fouten van anderen, maar ook voor de eigen fouten. Vanaf daar is het een korte weg naar ofwel ontkenning ofwel wanhoop.

Moeten verantwoordelijken in de kerk het belang van regels dan maar bagatelliseren? Dat zou niet het goede antwoord zijn. Elke poging om religie te reduceren tot een reeks feel-good emoties in plaats van regels, geeft de techneut het idee dat religie geen serieuze inhoud en daarom geen waarde heeft.

Autoriteit geniet respect in de technologische wereld.

Sommige kerkleiders hebben schrik over te komen als ‘autoritair’ en neigen ertoe hun eigen opleiding of status te bagatelliseren. Maar ook de houding van “we zijn één van jullie” kan precies de verkeerde manier zijn om om te gaan met een techneut.

Autoriteit geniet respect in de technologische wereld. Elke techneut is een expert in het eigen vakgebied. Techneuten begrijpen wat autoriteit betekent, omdat ze die binnen hun eigen vakgebied zelf uitoefenen. Verantwoordelijken die hun eigen geloofsbrieven niet doen gelden, geven de techneut geen reden om hen te respecteren. Ze impliceren ook een gebrek aan respect voor de techneut, wiens eigenwaarde direct verbonden is met competentie en autoriteit.

De kerk kan de vervreemding doorbreken

De kerk put haar kracht uit de gemeenschap van gelovigen. De meeste technisch georiënteerde mensen zijn echter sinds hun kindertijd buitengesloten door hun leeftijdsgenoten. Belast met beledigende labels zoals ‘geek’ en ‘nerd’ nemen velen simpelweg aan dat de maatschappij wel belangstelling heeft voor hun technologische goodies, maar niet voor henzelf, als mensen. Vervreemding is een vaak voorkomende levenservaring onder techneuten.

Belast met beledigende labels zoals ‘geek’ en ‘nerd’.

Toch draagt technologisch denken bij tot het verwezenlijken van meer sociale rechtvaardigheid. Het biedt een manier van denken die naar oorzaak en gevolg zoekt en het verschil begrijpt tussen krachten waar de mens invloed op heeft en krachten die buiten onze controle staan. Het universum zien in termen van oorzaak en gevolg kan ons de moed geven om problemen zoals armoede, ziekte en sociaal onrecht aan te pakken met de verwachting daarvoor oplossingen te vinden. 

Vertaling en bewerking Jan Peters SJ. Dit artikel verscheen eerder op www.americamagazine.org.