Dat is wat Griet Vandermassen volgens Guido laat klinken met haar “wetenschappelijk doorwrochte” boek Dames voor Darwin. Haar standpunt: “Ga niet voorbij aan de natuurlijke verschillen.”

Er zijn nu eenmaal verschillen tussen mannen en vrouwen, aldus de bestaande beeldvorming. Feministen betreuren die beeldvorming en maken een scherp onderscheid tussen de eigenlijke sekse en de sociaal geconstrueerde ‘gender’. In onze samenleving en in vele andere samenlevingen worden de vrouwen, door de bepalingen van hun gender, veroordeeld tot ondergeschiktheid aan de mannen. De traditionele gender is echter door machtsmisbruik tot stand gekomen. Vandaar de grote tegenstelling tussen de natuurlijke sekse en de sociaal opgedrongen gender. Dit is het soort feminisme dat Griet Vandermassen weigert. Ze is filosofe aan de Universiteit van Gent en schreef het boek Dames voor Darwin – Over feminisme en evolutietheorie. Het is een wetenschappelijk doorwrocht werkstuk dat wil bijdragen aan de verdere emancipatie van de vrouw, maar dat tegelijk moet klinken als een vloek in de feministische kerk.

Het onmiskenbare gegeven van de vrouwelijke natuur

Zij betoogt dat de gender van de vrouw dikwijls in het verlengde ligt van de typisch vrouwelijke biologie en psychologie en kan bijgevolg niet naar wens gewijzigd en hervormd worden. Dat een ‘vrouwelijke natuur’ (en ook een mannelijke) een onmiskenbaar gegeven is, blijkt uit talloze gegevens die door antropologen en psychologen verzameld werden in vele culturen en in vele tijdsperiodes. Natuurlijk zijn er vele varianten van vrouwelijkheid en mannelijkheid, maar daaronder is desondanks een constant natuurlijk verschil te ontwaren.

Nogal wat genderspecifieke verschillen hebben biologische en psychologische wortels

Zij geeft het voorbeeld van jonge kinderen die nog niet gevormd (of misvormd) zijn door sociale en culturele druk (in het jargon: door socialisatie). Dan blijkt dat vrouwelijke baby’s al snel meer ingaan op oogcontact met anderen en ook meer sociale empathie vertonen dan mannelijke. Kleine meisjes spelen (over het algemeen) meer met poppen en zoeken speelgenootjes in een kleine, intieme kring van vriendinnetjes. Terwijl jongetjes (over het algemeen) buiten ravotten en vechten in een ruimere kring van speelkameraden.

Vandermassen over biologische wortels

Dat verschil was te verwachten volgens het principe van de natuurlijke selectie. Al in de vroegste samenlevingen moesten mannen, om te overleven, onderling een voldoende grote coalitie vormen om met succes op jacht te kunnen gaan. Dat was hun rol, hun opgelegd door hun grotere fysieke kracht. Vrouwen moesten ondertussen, ook om te overleven, hun kinderen verzorgen, daarin bijgestaan door andere vrouwen in de kleine familiale gemeenschap. 

Kortom, stelt Vandermassen, nogal wat genderspecifieke verschillen tussen mannen en vrouwen hebben, meer dan feministen willen geloven, biologische en psychologische wortels. Dat houdt niet in dat die wortels als deterministisch te beschouwen zijn. De menselijke cultuur verstrekt ons denkbeelden en waarden om genderspecifieke beeldvorming en gedragingen te corrigeren. Mannen zijn bijvoorbeeld meer agressief op seksueel gebied. Maar er zijn normen en wetten om tegen die natuurlijke neiging in te gaan. Vrouwen mogen zich aantrekkelijk tonen en daarbij vertrouwen op het respect van de mannen, meestal toch. Dat is een groot cultureel succes waarop westerlingen trots plegen te zijn. Ook een cultureel succes is dat vrouwen thans, meer dan vroeger, hun plaats innemen in de sector van het onderwijs. Wat aansluit bij hun natuurlijke, al te lang onderdrukte voorkeur. 

De emancipatie heeft nog een lange weg te gaan

Bepaalde feministen willen die natuurlijke verschillen ontkennen. Maar dat is een uitzichtloze strategie. De verhouding tussen mannen en vrouwen moet rekening houden met de eigenheid van de seksen en waar nodig gecorrigeerd worden vanuit morele principes. Welke morele principes? Vandermassen beperkt zich tot de stelling dat gelijkheid van kansen een rechtmatige eis is, maar niet zal en niet moet leiden tot een gelijkheid van resultaten. Zo sluit ze zich niet aan bij de roep om door quota zowat overal de vertegenwoordiging van vrouwen te waarborgen. Meisjes verkiezen ballet en jongens voetbal, meestal toch. Is deze toestand een misgroei? Of verraadt die een natuurlijk verschil tussen de seksen? 

Geef vrouwen liever alle kansen waar zij van nature even goed of beter zijn

De emancipatie van de vrouw heeft nog een lange weg te gaan. Dat wil Vandermassen beslist niet ontkennen. Haar besluit is veeleer dat die emancipatie de natuurlijke verschillen in aanmerking moet nemen. Vrouwen moeten niet in competitie treden met mannen op domeinen waarop die van nature sterker staan. Geef vrouwen liever alle kansen waar zij van nature even goed of beter zijn. Beschikken zij inderdaad over meer emotionele intelligentie? Die kan nuttig zijn in het (politieke) onderhandelen. Wellicht kunnen sommige verschillen zelfs leiden tot een complementariteit van man en vrouw, zo nuttig in het gezinsleven. Dit zijn thema’s die Vandermassen, nochtans een moraalfilosofe, niet bespreekt. Jammer.

Griet Vandermassen. Dames voor Darwin. Houtekiet, Antwerpen, 2019. 320 blz. € 21,99