De christendemocraten getuigen er in het debat over Europa en vluchtelingenkinderen niet van makkelijk te kiezen voor richtinggevende waarden, ziet Jos van Gennip. Hij weet dat het anders kan als hij Angela Merkel hoort zeggen: “Waarom sta ik hier anders dan omdat ik christen ben?”

Was het een directe inmenging van de paus zelf in de Nederlandse politiek? Op de Paasmorgen van dit jaar schalde niet het gebruikelijk “Dank voor de bloemen uit Olanda’’ over het – nu lege – Pietersplein, maar een vermaan over het gebrek aan solidariteit van de rijkere landen in de EU ten opzichte van de zwaarst getroffenen door de coronacrisis. Iedere ingewijde voelde onmiddellijk aan dat Franciscus het had over Nederland als aanvoerder van “de vrekken’’. 

Beschamend, die hardvochtigheid

Twee maanden later bevestigde een opinieonderzoek dat de meeste aanhangers van het CDA grote bezwaren hebben tegen de voorstellen van de Europese Commissie en van de plannen van het koppel Macron-Merkel terzake de drieslag redding-sanering-vergroening van de Europese economieën.

Het CDA durft kennelijk geen vuist te maken tegen een onbuigzame VVD

Bij dat andere dossier, het naar hier laten komen van een paar honderd minderjarige vluchtelingen op de Griekse eilanden, durft het CDA kennelijk ook geen vuist te maken tegen een onbuigzame VVD. Duitsland, zelfs Luxemburg en andere EU-lidstaten schaamden zich voor zoveel hardvochtigheid.

De komende dagen zal blijken of op een derde belangrijk punt, te weten het omdraaien van de drastische bezuinigingen op onze internationale samenwerking, er wat ruimhartigheid en barmhartigheid in het regeringsstandpunt te bespeuren valt. Juist nu, nu de Afrikaanse landen terecht vrezen teruggeworpen te worden tot het niveau van honger en armoede van twintig, dertig jaar geleden. De Duitse Bondskanselier stelt intussen dat Europa de zorg voor Afrika de hoogste prioriteit moet geven. Het Duitse voorzitterschap, dat op 1 juli ingaat, probeert dat in beleid om te zetten.

Het kamp van de vrekken

Wat is er in Nederland in het algemeen en in het CDA in het bijzonder toch aan de hand, dat we het kamp van de vrekken en soms zelfs de visielozen hebben kozen? De christendemocraten waren nota bene ooit de pionier van dat unieke Europese eenwordingsproces, waarin op basis van een christelijke overtuiging ingezet is op verzoening, vrede, vrijheid en voorspoed.

Een van de antwoorden is zeker gelegen in de innerlijke secularisering van deze beweging, en met name de verleiding om de ‘C’ van christelijk te vervangen door die van centrum of conservatief. 

De C van CDA vervangen?

Rik Torfs, de voormalig rector magnificus van de KU Leuven, wees op het grote gevaar hiervan. Een jaar geleden verliepen ook in Vlaanderen de verkiezingen voor de christendemocraten dramatisch. Velen weten dat aan de weerzin van een intussen ook geseculariseerd gewest om op een christelijke partij te stemmen. Dus vervang die C toch door centrum. 

Zo zou een encycliek als Laudato Si’ ook bij het CDA verinnerlijkt moeten worden.

Maar, zegt Torfs, als je alleen maar middenpartij wilt zijn, bepalen de flanken, soms zelfs de extremen, wat jouw positie is. Als die flanken zich sterk naar rechts bewegen, moet je wel meebuigen, wil je in het midden blijven.

En dat is precies wat nu gebeurt bij het CDA, waar de invloed van de opiniepeilers groot is geworden. En als die constateren dat de kiezers het zat zijn om nog meer geld naar die verspillers in Zuid-Europa te brengen, of om nog meer vluchtelingen op te nemen, of om dure euro’s naar corrupte regimes over te maken, dan is dat een onontkoombaar gegeven, willen we de populisten niet nog meer electorale kansen geven. De meeste christendemocratische leiders zullen niet ontkennen dat er wel degelijk belangrijke, richtinggevende waarden in het spel zijn, maar die lijken in het huidige klimaat toch niet te realiseren.

Een hoopvol spoor

Er is ook een andere positionering denkbaar. Ook in even zwaar geseculariseerde deelstaten van de Bondsrepubliek als Noordrijnland-Westfalen kunnen overtuigde christendemocraten verkiezingen winnen zonder populistische concessies. Dat begint niet met een selectie van de kandidaten op kerkbetrokkenheid, maar met een duidelijke aansporing en facilitering van de rijke ontdekkingstocht door de kracht de zeggenschap van het evangelisch en katholiek-sociaal denken. Zo zou een encycliek als Laudato Si’ ook bij het CDA verinnerlijkt moeten worden.

“Waarom sta ik hier anders dan omdat ik christen ben?”

En dat draagvlak? Politiek leiderschap vraagt meer dan ooit de moed om zelf draagvlak voor je overtuigingen te willen en te durven te scheppen. De bondskanselier laat bij menige gelegenheid zien dat dat kan, als het moet en als je het durft. “Waarom sta ik hier anders dan omdat ik christen ben?”

Merkel steunen of afvallen?

Zo’n veertig jaar geleden waren nogal wat CDA’ ers beducht voor samenwerking met de CDU. Die was toch niet echt christendemocratisch. In het komende half jaar van het Duitse voorzitterschap van de EU zijn de rollen omgekeerd: volgen wij op essentiële onderdelen die inzet om “Europa wieder stark zu machen, in Gemeinsamkeit”, zoals het motto van dit voorzitterschap luidt, Europa dat intern en wereldwijd “een anker van stabiliteit’’ moet zijn.

Zijn de overtuigingen en de engagementen van het CDA nog sterk genoeg om mevrouw Merkel in die historische inzet tegen de chaos en tegen de onverschilligheid niet af te vallen, maar te steunen? Er zijn nog vele krachten binnen het CDA die bereid zijn hier hun nek voor uit te steken en de partij niet af te schrijven, nu het nog kan…

Afbeelding via facebook.com/kiesCDA