Na de aanslag op het vliegveld in Afghanistan ziet Jan Peters scherp het dilemma: geldt de absolute oproep tot vergeving alleen in de privésfeer of ook in het maatschappelijk leven en in de politiek?
“We will not forgive; we will not forget; we will hunt you down; we will make you pay.”
“We zullen niet vergeven.” Toen ik deze stoere woorden van president Biden hoorde, schoot meteen het evangeliewoord door mijn hoofd “Niet tot zevenmaal toe, maar tot zeventig maal zevenmaal”. Het verwarde me.
Biden reageerde op de aanval op het vliegveld van Kabul waarbij dertien Amerikaanse militairen om het leven kwamen. En hij voegde de daad bij het woord.
Ik voelde op dat moment heel scherp het dilemma: geldt de absolute oproep tot vergeving alleen in de privésfeer of ook in het maatschappelijk leven en in de politiek?
Onnozel, buiten de harde realiteit van het leven, als schapen naar de slachtbank
Dit is in de kern ook het dilemma van de christelijke vredesbeweging. “Geweldloosheid” (non-violence) is sinds een paar jaar het motto van de internationale Pax Christi-beweging. Tegenstanders deden deze keuze af als “pacifistisch”, in de negatieve betekenis van het woord: onnozel, buiten de harde realiteit van het leven, als schapen naar de slachtbank. Pax Christi voegt er het woord “actief” aan toe: actieve geweldloosheid en wijst op de talrijke voorbeelden wereldwijd van mensen en groepen die geweldloos in verzet komen tegen onrecht, vaak ook met succes.
Paus Franciscus nam dit begrip voorzichtig over in zijn eigen vredesboodschap. Maar is het te hanteren in het licht van de grote wereldpolitiek? En vinden we trouwens niet dat onze eigen overheid zo nodig geweld mag gebruiken om een groter gevaar voor de burgers af te wenden? Kun je deze morele idealen wel hanteren op het politieke speelveld?
Deze vragen spelen sterk in de Verenigde Staten, zeker nu, bij de herdenking van twintig jaar “nine-eleven” en de bijna gelijktijdige aanval op het vliegveld van Kabul.
De moed vinden om de geweldloosheid van het evangelie als leefwijze in de praktijk te brengen
De Pax Christi-sectie in de VS heeft een verklaring uitgebracht die mij raakt door toonzetting en inhoud.
Enkele zinnen uit deze verklaring, uitgegeven op 10 september 2021:
“De belofte van president Biden om de terroristen “na te jagen” en ze “te laten betalen” is onverenigbaar met de kern van ons christelijk geloof. We hebben de afgelopen jaren van nabij gezien hoe verdriet en kwaadheid wordt gemanipuleerd ten gunste van investeerders in oorlog en conflict. We hebben gezien waartoe wraak en vergelding leiden en wie het slachtoffer worden: honderdduizenden Afghanen en Iraki’s, onze jongeren die de oorlog in werden gestuurd, kwetsbare en verarmde mensen in ons land, waarvan het belang ondergeschikt wordt gemaakt aan de financiering van de oorlog. Menselijke waardigheid verwerpt deze handelwijze en zoekt naar creatieve, levengevende middelen om ons verdriet te helen en gerechtigheid te scheppen.”
Ze roeien tegen de stroom van de communis opinio op
En verderop: “we moeten, als wereldgemeenschap, een andere manier vinden om om te gaan met conflicten en met geweld. We moeten de moed vinden om de geweldloosheid van het evangelie als leefwijze in de praktijk te brengen, ook als een van de meest praktische middelen om uit de spiraal van geweld te komen.”
De tekst besluit met een citaat van Martin Luther King: “De keuze is niet meer tussen geweld of geweldloosheid, maar tussen geweldloosheid of ‘bestaan-loosheid’ (non-existence)”.
Is het naïef van Pax Christi in de Verenigde Staten om dit aan hun politieke leiders voor te houden, de leiders van een land dat zich graag “christelijke natie” noemt? Dapper is het in elk geval: ze roeien tegen de stroom van de communis opinio op en geven aan dat de boodschap van het evangelie niet alleen iets is voor binnenskamers, in de persoonlijke levenswijze, maar een opdracht voor de maatschappij als geheel, hoe lastig te concretiseren ook.