Paus Franciscus’ strijd om de aarde ‘ons aller gemeenschappelijk huis’, wijst een weg nu een kernwapenwedloop dreigt. Hij roept op tot eenheid door actieve geweldloosheid.
Uiterlijk onbewogen, zonder zichtbare emotie, kondigt president Poetin de start aan van een nieuwe kernwapenwedloop. Hij toont de nieuw generatie raketten, die elke plek ter wereld kunnen bereiken en door niets of niemand uit de lucht te schieten zijn. Bluf of honderd procent reëel, dit daagt uit tot een volgende stap. Het wachten is op een reactie van de NAVO of de Verenigde Staten.
Het is pas een paar maanden geleden dat de Nobelprijs voor de Vrede werd toegekend aan ICAN, een wereldwijd verband dat zich al jaren inzet voor een officieel verbod van kernwapens. De Verenigde Naties hebben zich al in grote meerderheid voor zo’n verbod uitgesproken, al is deze uitspraak (nog) niet bindend. De vreugde over deze Nobelprijs toonde de hoop van veel mensen op een nieuwe vreedzame wereld.
Ook paus Franciscus, die zich al vijf jaar mede inzet voor de toekomst van de aarde, ‘ons aller gemeenschappelijk huis’, verwelkomt het initiatief. ‘We moeten wel diep bezorgd zijn over de catastrofale gevolgen voor mens en milieu die het gebruik van atoomwapens meebrengt. Als we dan ook nog rekening houden met het risico van een ongeluk met deze wapens, door welke oorzaak ook, moet niet alleen het gebruik maar ook het bezit ervan krachtig worden veroordeeld.’ En ‘massavernietigingswapens, en speciaal kernwapens, geven slechts een vals gevoel van veiligheid. Nooit kunnen deze een basis vormen voor een vreedzaam samenleven van de leden van onze menselijke familie. Dit samenleven wordt veeleer geïnspireerd door ethische solidariteit.’
Christelijke geweldloosheid is actief, gericht tegen onrecht en geweld, maar met geweldloze middelen.
Al eerder, in zijn vredesboodschap aan het begin van 2017, zette de paus nog een volgende, verdergaande stap. Hij geeft aan zijn woorden het motto mee ‘Geweldloosheid: een vorm van vredespolitiek’. Het gaat hem hierbij allerminst om een houding van passiviteit en lijdzaamheid. Christelijke geweldloosheid is actief, gericht tegen onrecht en geweld, maar met geweldloze middelen.
‘Vredesopbouw door actieve geweldloosheid is het natuurlijke en noodzakelijke complement van de niet aflatende activiteit van de Kerk om het geweld te beteugelen door het toepassen van morele normen’, aldus paus Franciscus. En ‘zich zo inzetten betekent kiezen voor solidariteit als een instrument om geschiedenis te schrijven en vriendschap op te bouwen binnen de mensengemeenschap. Actieve geweldloosheid kan tonen dat eenheid werkelijk machtiger en vruchtbaarder is dan conflict. […] Verschillen kunnen fricties veroorzaken. Maar laten we deze constructief en geweldloos tegemoet treden. Zodat spanningen en tegenstellingen tot een gedifferentieerde en levengevende eenheid kunnen leiden, met respect voor wat waardevol en nuttig is aan beide zijden.’
Actieve geweldloosheid kan tonen dat eenheid werkelijk machtiger en vruchtbaarder is dan conflict.
De wereldwijde Pax Christi beweging heeft gehoor gegeven aan de oproep van paus Franciscus. Ze nam samen met organisaties van religieuzen het initiatief om een honderdtal mensen – vooral uit conflictgebieden – samen te brengen. Via internetgesprekken en conferenties diepen ze dit thema van actieve geweldloosheid verder uit en maken het concreet. Met uitzicht op een vreedzame toekomst voor de aarde ‘ons aller gemeenschappelijk huis’.