‘Jullie moeten de mensen geen valse hoop geven’, zei de adjunct-directeur van het detentiecentrum. Pieter-Paul Lembrechts sj vraagt zich af: doen we dat met onze wekelijkse bezoeken aan mensen zonder papieren?

Al vijfentwintig jaar bezoekt Jesuit Refugee Service Belgium de mensen zonder papieren die in detentiecentra vastgehouden worden met het oog op hun gedwongen terugkeer naar hun land van herkomst. Voor de meesten van hen loopt het niet goed af. Veruit het grootste deel wordt gerepatrieerd; als dat om een of andere reden niet lukt, worden ze weer vrijgelaten, maar zonder enig recht op verblijf. Nee, valse hoop geven we niet. Maar we willen wel hoop geven. Dat is precies onze missie: een sprankeltje hoop brengen in een uitzichtloze situatie.

Het heilig jaar wil ook hoop brengen aan de gedetineerden

Paus Franciscus heeft 2025 uitgeroepen tot een heilig jaar van de hoop. In de brief die hij daarover geschreven heeft onder de titel ‘De hoop stelt niet teleur’ (Spes non confundit), worden de gevangenen en de migranten uitdrukkelijk vernoemd. Het heilig jaar wil ook hoop brengen aan de gedetineerden, ‘die, verstoken van de vrijheid, iedere dag niet alleen de hardheid van de opsluiting, maar ook de affectieve leegte, de opgelegde beperkingen en al te vaak het gebrek aan respect ervaren’ (10). Een heilig jaar wordt traditioneel ingezet door het openen van de heilige deur van de Sint-Pieterskerk en van drie andere grote basilieken in Rome. Ditmaal opende de onlangs overleden paus, als een concreet teken van verbondenheid met de gevangenen, ook in de gevangenis van Rome een heilige deur.

En over de migranten schrijft hij: ‘Mogen hun verwachtingen niet tenietgedaan worden door vooroordelen en geslotenheid; moge gastvrijheid, die de armen wijd opent voor ieder naar zijn waardigheid, gepaard gaan met verantwoordelijkheid, opdat niemand het recht geweigerd wordt om een betere toekomst op te bouwen’ (13).

Hoop levend houden

Hoop op verblijfsrecht in België kunnen wij de gedetineerden die wij bezoeken, zelden geven. Maar we proberen wel hun hoop levend te houden dat ook voor hen, hoe en waar dan ook, een menswaardige toekomst mogelijk is. Hoop is niet hetzelfde als optimisme. Het is niet de overtuiging dat iets goed gaat komen, maar de zekerheid dat iets zinvol is, hoe het ook uitpakt. Hoop kan geboren worden als het optimisme de bodem ingeslagen wordt.

We zijn allemaal migranten op weg naar ‘een beter vaderland, het hemelse’

De hoop die het jubeljaar in ons wil aanwakkeren, betreft echter niet alleen deze wereld. De brief aan de Hebreeën herinnert ons eraan dat wij allemaal, gedetineerd of niet, ‘vreemdelingen en voorbijgangers zijn op aarde’ (11,13). We zijn allemaal migranten op weg naar ‘een beter vaderland, het hemelse’ (11,16). Voor christenen is er altijd hoop omdat Christus door zijn dood en opstanding het perspectief geopend heeft op eeuwig leven.