De Amerikaanse christelijke auteur Brian McLaren pleit voor een christendom met minder regels en meer liefde. Maar hij neemt te grote stappen, als je het Jos Moons vraagt. 

De titel van het boek van McLaren ademt dynamische vitaliteit: ‘De grote spirituele shift – een christendom in beweging’. Wat heeft zo’n shift te bieden in onze streken?

McLaren neemt een grote trek waar. Een uittocht uit het land van regels naar de oase van spiritualiteit. Mede door beklemmende ervaringen in het strenge, fundamentalistisch milieu van zijn jeugd en in de evangelische kerk ziet McLaren: het gaat niet om de verpakking maar de inhoud: liefde. 

Waar Brian McLaren van droomt

Volgens McLaren is dit een vorm van bekering en van Pasen. Met Goede Vrijdag laten we knellende banden achter; we sterven aan de georganiseerde godsdienst. Daarover gaat het eerste deel van het boek, waarin McLaren onze ‘obsessie’ met in steen gehouwen orthodoxe geloofsstandpunten beklaagt. De auteur droomt het christendom als ‘een school’ waarin mensen geïnspireerd worden tot en toegerust in het doen van liefde.

McLaren beklaagt onze ‘obsessie’ met in steen gehouwen orthodoxe geloofsstandpunten.

In het tweede deel bespreekt McLaren een ‘theologische shift’. Volgens McLaren moeten we af van een op mijzelf of onszelf gerichte God, want dat leidt tot discriminatie, geweld, kolonisatie en onderdrukking. Het wenkende perspectief is ‘God 5.0’. In het derde deel is er het nieuwe leven van Pasen. Omdat we in de kerk geneigd zijn tot institutioneel denken is een ‘missionaire shift’ nodig, die het creatieve en profetische herwaardeert. 

Een belangrijk zwakte van de kerk

McLaren heeft een mooi boek geschreven, in een engagerende en toegankelijke stijl. Bovendien thematiseert hij een belangrijke zwakte van de kerk en haar gelovigen: de logica van het instituut. Net als alle organisaties begint een kerk met een creatieve, profetische, zogenaamd ‘charismatische’ fase. Daarna volgt een stabiliserende fase, waarin dingen geregeld en vastgelegd worden. In die fase loopt een kerk het risico een instituut te worden dat zich niet meer laat storen door het evangelie.

Hoe worden wij meer een parochie die zich laat storen door het evangelie?

McLaren doet een zinvol tegenvoorstel om, met de woorden van de Amerikaanse ondertitel, het christendom meer christelijk te laten worden. Onze zorg zou bij de zaak moeten liggen: Gods mensenliefde. Het doet denken aan de ‘pastorale bekering’ waar paus Franciscus voor pleit, overigens met Vaticanum II in de hand. Bekering tot herderlijke zorg om de mens. Het zou werkelijk de moeite waard zijn deze koersbepaling te bespreken in ons parochiebestuur, kerkenraad, pastoraatsgroep of andere kringen. Hoe worden wij meer een parochie, gemeente, die zich laat storen door het evangelie, door de mens?

Liever een onsje minder

Misschien mag ik daarbij wel een kritisch schot voor de boeg wagen. Want dat gesprek kan beter niet te radicaal zijn. McLarens enthousiasme voor ‘God 5.0’ is meeslepend. Maar als hij in het nawoord deelt over een vliegreis naar huis van een retraite met een groep divers-gelovige activisten, wordt me duidelijk wat mij in zijn boek vervreemdt: hij schrijft voor ‘the happy few’. Hij staat voor een elitair geloof van enkele sterken, die uitzonderlijk begaafd zijn met inzicht en ijver, die weldoende de wereld overvliegen. De aloude christelijke valkuilen van gnostiek en morele zuiverheid in een moderne incarnatie…

Geloof van het type dat paus Franciscus recent ‘de middenklasse heiligheid’ noemt

Liever een onsje minder, dus. Zodat geloof ook iets is voor de weduwe met de ene penning uit de Schrift. Of denk aan ouders die ’s avonds, als de kinderen in bed liggen, vermoeid neerzijgen op de bank, bijna te moe om nog te praten of te bidden. Mensen die zich géven, aan hun werk en kinderen, en die nauwelijks energie hebben om zich om meer druk te maken. Kerkelijke werkers die het gewicht en de traagheid van het instituut voelen, en rustig-volhardend vragen stellen en voorstellen doen.

Waar God in woont

Kortom: geloof van het type dat paus Franciscus recent ‘de middenklasse heiligheid’ noemt (Exsultate et gaudete).

Dat is zélf een spirituele shift. Het gaat om de bekering – dat betekent het hippe woord shift volgens McLaren immers – tot milde waardering voor het alledaagse. Vanuit het evangelie, en juist daarom niet te radicaal. God woont toch niet alleen in storm en vuur, maar ook in bescheiden briesjes?

Brian McLaren, De grote spirituele shift – Christendom in beweging. Kok, Utrecht, 2018. 288 blz. €22,99