Het vijftigjarig jubileum van de Ark was reden om enkele prangende vragen te stellen. Christian Salenson leidde de reflectie met zijn boek Ontwapenende kracht.

“De Ark” duidt op een vorm van samenwonen waarbinnen mensen met een mentale beperking en hun begeleiders een echte, ook spirituele gemeenschap vormen. Deze samenlevingsvorm is ontstaan in Frankrijk in 1964. Op het moment zijn er ongeveer 150 van deze gemeenschappen, verspreid over de gehele (niet alleen de westerse) wereld, met elkaar verbonden in een federatie. Hoewel ze van oorsprong katholiek zijn, zijn ze op het ogenblik oecumenisch, interreligieus en ook open voor mensen zonder gelovige achtergrond. Dit roept vragen op, vooral rond die gemeenschappen die zich in een anders-gelovige omgeving bevinden.

Centraal in zijn overdenkingen staat de ontmoeting, vooral die met de broze, kwetsbare medemens

Het vijftigjarig jubileum was een aanleiding om deze vraag uitdrukkelijk aan de orde te stellen. Waartoe leidt deze verbreding? Tot een complete secularisatie of tot een herbezinning op het gelovig en katholiek zijn? Gekozen werd voor dit laatste. Maar wat betekent dit dan. 

Theologische reflectie op de Ark

De vraag naar de gelovige essentie van deze samenlevingsvorm, zeker ook in het licht van de huidige verbreding, werd voorgelegd aan Christian Salenson. Hij is een Franse priester en als directeur verbonden aan een instituut in Marseille dat zich bezighoudt met de bestudering van de verschillende godsdiensten en de theologische reflectie hierover. Hij kende de Ark al en was eerder uitgenodigd voor enkele studiebijeenkomsten. Die ervaring bracht hem tot verdieping en tot theologische reflectie op het samenleven in de Ark.

Zijn reflecties zijn gebundeld in een boek dat als titel heeft Bouleversante Fragilité, een broosheid die je van je stuk brengt. Het is een bundeling van een zestiental reflecties, soms meer historisch, soms bijna meditatief naar aanleiding van een Bijbelverhaal, soms ook meer theologisch.

Maar allemaal komen ze voort uit de reflectie over de ervaringen van de Ark, al geeft de auteur aan dat de draagwijdte breder is. Centraal in zijn overdenkingen staat de ontmoeting, vooral die met de broze, kwetsbare medemens. Een ontmoeting die verrijkend is, doordat hij ons van onze vanzelfsprekendheden berooft. 

Thematische opbouw van het boek

De auteur heeft zijn boek in drie secties ingedeeld: ‘De ervaring van de ontmoeting’, ‘De gemeenschap’ en tenslotte ‘De Ark als sacramenteel teken’. De eerste sectie, die acht hoofdstukken telt en de helft van het boek beslaat, is een gelovige beschouwing over de ontmoeting, met name met een medemens met beperkingen. Bijbelse verhalen over de voetwassing, over het paasgebeuren en over de genezing van de blindgeborene worden afgewisseld met de achterliggende vraag naar het kwaad in de wereld.

De gemeenschappen kunnen een voorbeeldfunctie hebben in de bredere kerkgemeenschap

De tweede sectie thematiseert op een goed aanvoelbare manier de verbreding van de gemeenschappen en de gevolgen voor de relatie tot de kerk. Katholiek zijn en de praktische openheid van de gemeenschappen staan in spanning met elkaar. De auteur geeft aan dat het behouden van deze spanning een positieve kracht betekent en dat de gemeenschappen hierdoor ook een voorbeeldfunctie kunnen hebben in de bredere kerkgemeenschap. Hij verbindt dit denken met dat van het Tweede Vaticaans Concilie.

Het is jammer dat het veelbelovende derde deel, ‘De Ark als sacramenteel teken’, slechts een twintigtal pagina’s beslaat. Het grootste deel hiervan wordt bovendien gewijd aan de politieke implicaties (specifiek voor Frankrijk) en aan de vormen van engagement van de leden van de gemeenschappen. Voor de theologisch geïnteresseerde lezer verdient met name het laatste hoofdstuk ‘De Ark en de dialoog van het heil’ (in de toekomst…?) nadere uitwerking.

Christian Salenson. Ontwapenende kracht. Halewijn, Antwerpen, 2019. 144 blz. € 20,50