Grâce à Dieu is een film over seksueel misbruik door één priester. Het verhaal van drie van zijn slachtoffers is weinig hoopvol – en juist dat maakt de film de moeite waard.

Grâce à Dieu (Lof zij God) vertelt het hallucinante maar waargebeurde verhaal van Bernard Preynat, een pedofiele priester in het bisdom Lyon. Als aalmoezenier tijdens jeugdkampen misbruikte hij gedurende vele jaren tientallen kinderen.

Aan de hand van een persoonlijke terugblik van drie van de slachtoffers van Preynat en van wat hen als minderjarige scouts overkwam, komt het verhaal heel dichtbij. Haast onvermijdelijk groeit de bedenking: dit had ook mij als kleine jongen of mijn broers of vrienden kunnen overkomen – zeker wanneer je ook in een katholiek milieu bent opgegroeid. Daarom heb je als toeschouwer al snel bewondering voor de veerkracht van de slachtoffers en voor hun verzet tegen het verschrikkelijke onrecht dat hen werd aangedaan.

Hij realiseert zich dat de priester nog steeds werkt

De film is opgebouwd als een drama in drie bedrijven, rond de drie slachtoffers. Eerst is er Alexandre (Melvil Poupaud), een veertiger. Vader van vijf kinderen, geboren in de gegoede bourgeoisie van Lyon en praktiserend katholiek. Tijdens een gesprek met een vriend ontdekt hij dat hij niet het enige slachtoffer is van de ongewenste handelingen van Bernard Preynat tijdens de scoutskampen in zijn jeugd. Als hij zich realiseert dat de priester nog steeds in functie is, besluit hij de autoriteiten van zijn bisdom op de hoogte te stellen. Na enkele mislukte pogingen om kardinaal Barbarin te contacteren, dient hij officieel klacht in.

Hij hervond nooit meer zijn psychisch evenwicht

Er wordt een onderzoek gestart, wat het mogelijk maakt nieuwe zaken op te sporen, waaronder die van François (Denis Ménochet). Als atheïst met een krachtig temperament, wil François het pijnlijke stilzwijgen van de kerk via media-acties aan de kaak stellen. Hij richt‘La parole libérée’ op, een organisatie die getuigenissen van voormalige slachtoffers verzamelt. Ten slotte is er Emmanuel (Swann Arlaud), een getekend man die na het misbruiktrauma nooit zijn psychisch evenwicht hervond.

François Ozon, die als regisseur met veel van zijn films de uitersten opzocht wat beelden, verhaal of personages betreft, stelt zich nu nederig ten dienste van zijn onderwerp. Toch is de film omstreden doordat het proces van de intussen uit het ambt gezette priester, nog volop bezig is. Maar ook vanwege een nog lopende rechtszaak tegen kardinaal Barbarin en enkele van zijn medewerkers, wegens nalatigheid.

Grâce à Dieu heeft oog voor de tragedies

Ozon toont in Grâce à Dieu drie slachtoffers, drie profielen en drie verschillende sociale omgevingen. De film richt zich vooral op de dialogen en op het achterhalen van de feiten. Het verhaal is met veel empathie gebracht, met oog voor de tragedies die het leven van de slachtoffers blijvend bepalen.

De film contrasteert sterk de logica van de slachtoffers met de logica van de kerk. De slachtofferlogica is gebaseerd op waarheidsvinding en het geschieden van gerechtigheid, die van de kerk op op barmhartigheid en vergeving. Het tafereel waarin Alexandre wordt uitgenodigd om samen met priester Preynat te bidden, illustreert dit op een gênante manier.

Wij doen dit niet tegen de kerk maar voor de kerk

Weliswaar met een zekere terughoudendheid wijst de regisseur eveneens op het disfunctioneren van de kerkelijke structuren. Ondanks de geruchten kan Preynat zijn opdracht als geestelijke voortzetten, terwijl hij herhaaldelijk met de kerkelijke overheid in contact was en hij de feiten ontkende noch zijn schuld minimaliseerde.

Interessant is hoe de verschillende betrokkenen omgaan met de tijd. Als het woord ‘misbruik’ éénmaal is uitgesproken door het slachtoffer, soms pas nà vele jaren, is er een bepaalde urgentie om over te gaan tot actie. Een urgentie die duidelijk niet ervaren wordt bij Justitie of de religieuze overheid. Door interne structuren en protocollen voelen de slachtoffers zie vaak opnieuw onbegrepen of niet ernstig genomen.

Er zijn geen eenvoudige oplossingen

Er is niet veel hoop in deze film doordat het onderwerp zo tragisch is. Toch is Grâce à Dieu een film die je zou moeten zien. Naar aanleiding van het misbruik in de kerk waarschuwde de hulpbisschop van Brussel Mgr. Kockerols voor de volgende bekoring: “Te geloven dat een eenvoudige oplossing het hele probleem kan oplossen en ons in de toekomst zal hoeden voor dergelijke calamiteiten. Het tegendeel is waar: deze vraagstukken zijn zeer complex. We moeten ze durven benaderen in al hun aspecten, met intelligentie en inzicht.”

Tegen het einde van de film zegt Gilles, één van de oprichters van ‘La parole libérée’: “Wij doen dit niet tegen de kerk maar voor de kerk”. Een nuttige film – voor iedereen maar in het bijzonder voor mensen die kerkelijk betrokken zijn – omdat hij een opmerkelijke diepgang en waarheid bereikt.