Mauricio López Oropeza is uitvoerend secretaris van REPAM, het Pan-Amazonian Ecclesial Network. In deze gloedvolle terugblik op de Amazonesynode ziet hij zoveel meer dan die ene vraag die er voor velen uitsprong: of gehuwden priester mogen worden.

Het is woensdag 12 februari 2021. Ik ben op weg naar het Amazonegebied in Ecuador. Vanochtend zijn we vroeg vertrokken voor de vergadering van het vicariaat. De reis naar Puyo duurt vier uur. Het is niet zomaar een dag voor ons. Het is de lang verwachte dag waarop paus Franciscus zijn post-synodale apostolische exhortatie zal presenteren: Querida Amazonia.

Zijn deze schrijvers echt begaan met de Amazone?

Terwijl we onderweg zijn, neem ik een flink aantal artikelen, voorbeschouwingen en beschouwingen door. De meeste hiervan komen niet uit het Amazonegebied maar van over de hele wereld. Ze zijn in zekere zin goed, maar toch voel ik in deze commentaren telkens een leegte. Waaruit blijkt dat de schrijvers echt begaan zijn met het Amazonegebied en haar volkeren? De overwegingen zijn vooral gericht op een obsessieve bezorgdheid rond de implicaties van deze exhortatie voor de universele Kerk.

Dit was natuurlijk te verwachten, maar dit spook, en dit gevoel dat wij tijdens de oktoberbijeenkomst ook hebben ervaren, komt weer terug. De woorden die me te binnen schieten als ik de meeste artikelen lees, zijn: ontkoppeling, zelfbevestiging, eurocentrisme, onbegrip, onverenigbaarheid. Bovendien geven de artikelen blijk van een gebrek aan respect voor het centrale aandachtspunt van deze synode: het leven en de toekomst van de volkeren van het Amazonegebied. 

Het gevoel dat de synode gekaapt is

De commentaren gaan vaak voorbij aan de mogelijkheden die de inheemse volkeren ons kunnen aanreiken. Bijvoorbeeld hoe te reageren op de ongekende klimaatcrisis? Welke houding van zorg voor de schepping is te integreren in onze katholieke kerk? Hoe het geloof te beleven op een manier die meer verbonden is met de eigen culturele identiteit en spiritualiteit?

Terwijl ik de persconferentie over de exhortatie in Rome doorneem, krijg ik steeds meer het gevoel dat het hele synodale proces is gekaapt door sommige media (en de belangen die daarachter zitten), die zich maar op één ding concentreren: het al dan niet goedkeuren van gehuwde priesters.

Ik vraag me af hoe dit mogelijk is, dat slechts die ene voorstel van de meer dan tweehonderd mogelijkheden die in het slotdocument worden gepresenteerd, de aandacht krijgt. De kwestie is zeker belangrijk, maar voor de volkeren van het Amazonegebied niet de belangrijkste.

Conservatief tegenover progressief

Ik denk terug aan de polarisatie tussen zeer kleine fracties tijdens de synodevergadering, twee uitersten bij wie het ontbrak aan een echt vermogen om te luisteren, zoals de paus zelf als voorbeeld stelde. En waartoe hij ons met klem opriep als een voorwaarde voor gemeenschappelijke onderscheiding.

Aan het ene uiterste staan de conservatieven die geen enkele verandering aanvaarden en zich opwerpen als beschermers van de zogenaamde orthodoxie van de Kerk, terwijl het in werkelijkheid hun bedoeling lijkt te zijn de status quo te beschermen wat betreft de wijze waarop de Kerk wordt bestuurd. Het is een westerse en eurocentrische visie die op geen enkele wijze de totaliteit van de prachtige verscheidenheid van onze Kerk vertegenwoordigt. 

Anderzijds zie ik dat sommigen een progressief standpunt verdedigen dat meer ideologisch dan pastoraal is. Elk resultaat dat niet met hun wensen overeenstemt, wordt als zacht of moedeloos beschouwd.

In beide gevallen wonen veel van deze twee groepen niet in het Amazonegebied en komen ze ook niet regelmatig in aanraking met de bevolking. Het lijkt erop dat beide partijen het Amazonegebied gebruiken als een voorwendsel om hun eigen bedoelingen door te drukken, zonder acht te slaan op de werkelijke kreten en verwachtingen van dit gebied en haar volkeren.

De Amazone ontploft voor mijn ogen

Ik kijk uit het raam en zie dat we de Andes van Ecuador hebben verlaten, dat we de bergen en de eeuwig besneeuwde toppen achter ons hebben gelaten. We gaan door een prachtige natuurlijke toegangspoort het Amazonegebied binnen. Zij, de Amazone, ontploft voor mijn ogen. Mooi, ongetemd, divers, vol contrasten, en bruisend van leven.

Dan herinner ik me wat gedurende dit hele proces essentieel is geweest voor de aanpak van REPAM: het zijn de levens van de mensen en onze belofte om hun stem te respecteren en te eren die ons hier hebben gebracht. Het is onze plicht om hier terug te komen en hen in de ogen te kunnen kijken om hen te vertellen dat wij ons werk hebben gedaan door hun stemmen naar het hart van de paus te brengen. Zodat de Kerk naar hen kan luisteren, en om ervoor te zorgen dat hun meest dringende kreten en hoop worden gerespecteerd en erkend.

Volgens sommigen was de synode een poging om de fundamentele waarden van de kerk te vernietigen. Volgens anderen was het een mislukking omdat de paus zich overgaf aan druk van buitenaf. Wat er ook over de synode gezegd wordt, het is voor de katholieken in het Amazonegebied een moment geweest waarop ze zich voor het eerst erkend voelden, bevestigd in de rijkdom van hun voorouderlijke identiteit en spiritualiteit. Zij weten dat hun Kerk, in het kader van een synode, voor het eerst hun wijsheid in de bescherming van ons gemeenschappelijk huis, van onze moeder Aarde, krachtig omarmt.

Een liefdesbrief van de paus

Aangekomen in Puyo heb ik de gelegenheid om de gemeenschap van de Amazonekerk aldaar te vertellen over de exhortatie van de paus, een liefdesbrief rechtstreeks aan hen gericht. Ik zie hoopvolle ogen, levendige verbintenissen en concrete besluiten om hiermee verder te gaan. 

Ik denk bij mezelf: dit is het. Dit is een voorbeeld van een periferie die inbreekt in het centrum en het helpt te veranderen, zoals de paus voor deze synode had gewild. Iedereen die over deze vermaning schrijft en nadenkt, zou hierheen moeten komen, als hij kan, en luisteren naar wat er in de harten van deze mensen leeft, voordat hij of zij een standpunt over deze kwestie inneemt.

De aandacht naar de periferie

Sinds de Amazonesynode is niets meer hetzelfde. Er zijn zaadjes geplant die in komende jaren en generaties zullen blijven groeien en bloeien, om de integrale bekering en de vier bekeringen (pastoraal, cultureel, ecologisch en synodaal) die uit deze onderscheiding voortvloeien en die in het slotdocument van de synode tot uitdrukking komen, voort te zetten.

Met deze exhortatie verlegt de paus de aandacht weer naar de periferie, de bewoners van het Amazonegebied en maakt hen tot centrum van een nieuwe weg van bekering, ongeacht de angst voor verandering die dit bij sommigen teweeg kan brengen, of de wens van anderen om die bekering te controleren en ideologisch te maken. 

Dank je, lieve Amazone.