Wat doen we met (kerkelijke) leiders die zwak blijken, vergissingen begaan? Schetst Guido Dierickx hier het portret van de ‘gevallen’ aartsbisschop Rembert Weakland, of lezen we er meer in?

Rembert Weakland was generale overste van de benedictijnen van 1967 tot 1977 en aartsbisschop van Milwaukee, Wisconsin, van 1977 tot 2002. In dat laatste jaar verbleef ook ik in die stad. Iedere zondag haastte ik mij, om 8 uur ’s morgens, weer of geen weer, naar de kathedraal waar hij de mis opdroeg en de homilie verzorgde. Mijn verwachtingen waren hoog gespannen. Was die Weakland niet die voorvechter van de liturgische vernieuwing, doctor in de musicologie van Columbia University? Was hij niet een eminente intellectueel, één van de auteurs van de fameuze brief van de Amerikaanse bisschoppen over het economisch leven, een lijvig document dat in sommige middens protest had opgeroepen maar tegelijk bij voor- en tegenstanders respect had afgedwongen? Genoot hij niet het ontzag en de genegenheid van mijn confraters in de stad?

Zo diepgelovig en tevens zo menselijk

Mijn vertrouwen werd niet beschaamd. Integendeel. Nooit voordien en ook nooit nadien heb ik een priester gehoord die kon preken zoals hij. Nooit ben ik verstrooid geweest terwijl hij aan het woord was. Altijd verrassend, nooit saai. Diepzinnige gedachten met eenvoudige woorden. Zonder oratorische kneepjes, zonder geleerde citaten. Zo diepgelovig en tevens zo menselijk. Later heb ik, terug in België, nog vaak via het internet naar zijn preken kunnen luisteren. Totdat ook daar zijn stem verstomde.

Toen het mis ging

Er was iets ergs gebeurd. Het was aan het licht gekomen dat hij, kort na zijn aantreden als aartsbisschop, een “particuliere vriendschap” had onderhouden met een theologiestudent van de nabije universiteit van de jezuïeten. Erger nog, dat die student later, na het afbreken van die relatie, geld had gevraagd om het stil te houden en dat geld ook had gekregen. Liever toegeven aan afpersing, zo hadden de advocaten van het aartsbisdom geoordeeld, dan dure proceskosten betalen en gestigmatiseerd worden als homo. Nog erger, zo vonden velen, was het dat dit geld geleend werd uit de financiële reserves van het aartsbisdom met de belofte het terug te betalen. Wat op korte termijn niet mogelijk bleek en waarin hij slechts op langere termijn is geslaagd.

Een ootmoedig, eerlijk en fijnzinnig stuk

Zo heeft Milwaukee zijn eminente aartsbisschop zien gaan en zo heeft de Amerikaanse kerkgemeenschap één van haar grote leiders verloren. Mijn confraters ter plaatse waren er het hart van in. Nu verneem ik dat onlangs zijn naam (en die van zijn voorganger) werd geschrapt van één van de officiële gebouwen van het aartsbisdom. Het kleinzielige gevolg van een nieuwe beschuldiging. Hij had als aartsbisschop te weinig geloof gehecht aan de aantijgingen van kindermisbruik en aan de tragiek van de slachtoffers. Hij kon of wilde dat niet geloven en heeft die dossiers dan ook niet meteen doorgegeven aan de politie.

Rembert Weakland, bewonderaars en tegenstanders

Is daarmee zijn naam definitief geschrapt uit de lijst van de goede kerkleiders? Hij heeft altijd felle tegenstanders gehad. Maar ook trouwe bewonderaars. Mensen die van zijn zwakheden hadden gehoord maar die niettemin een dankbare herinnering bewaren aan een priester die kon preken zoals enkel een verstandig, vroom en heilig man kan preken. En die allicht de brief hebben gelezen die hij schreef om afscheid te nemen van zijn voormalige vriend. Een ootmoedig, eerlijk en fijnzinnig stuk. De Augustinus van de Confessiones zou het niet beter hebben gedaan.

Velen waren erbij toen hij afscheid nam van zijn gelovigen in de kathedraal van Milwaukee. Nooit is daar een zo langdurig applaus gehoord. Jammer, dat heb ik gemist. Dat moet een hoogtepunt geweest zijn van het leven van die kerkgemeenschap. Alle zwakheden en vergissingen van de aartsbisschop ten spijt.

Update: op 22 augustus 2022 is Rembert Weakland op 95-jarige leeftijd overleden. Lees hier een uitgebreide in memoriam.