We staan op de drempel van een nieuw christendom, aldus Tomáš Halík. In zijn nieuwste boek worstelen we ons daar een weg naartoe, in het voetspoor van de auteur. 

Tomáš Halík’s boek De namiddag van het christendom – Op weg naar een nieuw tijdperk daagt ons uit om na te denken over de ingrijpende veranderingen die onze wereld vandaag op traumatiserende wijze tekenen en over wat deze betekenen voor ons geloof en voor onze kerken. Het boek is allesbehalve gemakkelijk: het volstaat immers niet om vanuit een geloof dat we goed zouden kennen en ondersteund door een hiërarchisch gestructureerde kerk, pasklare antwoorden te formuleren. De crisis snijdt veel dieper. 

Ik noem het een “worstelboek” voor gelovigen en voor kerkelijke gemeenschappen

In zijn boek ontleedt Halík de huidige transitie en gaat hij met de lezer de geloofsweg die vandaag nodig is. Het is een boek bijzonder rijk aan ideeën en suggesties, en het is nog veel meer. Het heeft ook iets van een oefenboek, waarin de auteur zijn eigen geloofsweg aanreikt opdat de lezers zelf ook hun geloofsweg zouden doorworstelen. Halík verwijst dan ook niet alleen naar filosofische en theologische leermeesters, maar ook naar spirituele en mystieke bronnen, waaronder ook Ignatius van Loyola. Het boek nodigt uit om een onderscheidende weg te gaan, individueel en ook samen. Het boek nodigt lezers uit hun eigen geloofsgeschiedenis te gaan. De huidige crisis nodigt ons daartoe uit en is in die zin een opportuniteit, een kans, een “kairos”.

Met Tomáš Halík gaan over de drempel

We staan zo op de drempel van een nieuw christendom. Dat is de stelling van Halík. Hij analyseert die drempel en geeft aan hoe je de drempel kunt betreden. Ik verwoord het op mijn manier en vrij summier: het boek is immers te rijk en vraagt een langzaam kauw-werk. Ik noem het een “worstelboek” voor gelovigen en voor kerkelijke gemeenschappen.

We groeien spiritueel en als gelovigen door God aan het werk te ontdekken in anderen.

De crisis vraagt dat we ons geloof herontdekken, dat we zelf een existentiële geloofsweg gaan waarin we ons laten leiden door het verhaal van Jezus van Nazareth. Wat ik onze klassieke en vertrouwde geloofsvormen of geloofsuitdrukkingen zou noemen – onze religie – volstaan niet. De huidige crisis vraagt dat we onze spirituele, mystieke diepte verkennen als de draagkracht van ons geloof en onze kerkelijke tradities. Ga naar die diepte en ontdek er de verbondenheid met God als bron van geloof, hoop en liefde. Ga naar die diepte en ontdek er de verbondenheid met al wat bestaat en leeft en waarin God werkt en spreekt. Daarom zal Halík als priester het geestelijke dienstwerk, de spirituele begeleiding, centraal stellen: dat is de belangrijkste pastorale opgave voor de kerk vandaag. God nodigt ons uit onze spirituele werkelijkheid te verdiepen, ons geloof beter te leren kennen ook vanuit het hart.

Ontmoetingsruimte tussen alle mensen

De christenen zijn niet de enigen met een spirituele nood – spiritualiteit is een dimensie in het leven van iedere mens. Dat opent vruchtbare ontmoetingsruimte tussen mensen. Kunnen we ons openstellen voor deze geestelijke dimensie ook in andere mensen, in christenen en niet-christenen? Kunnen we in anderen God aan het werk herkennen en waarderen? En wat doet dit met ons geloof? In dit perspectief zijn Halík’s overwegingen over atheïsme zeer behartenswaardig: ze helpen ons om ons geloof te herontdekken en te her-articuleren. Halík pleit dan ook voor een breed “oecumenische” houding vanuit het besef dat God op vele wijzen doorheen vele mensen tot ons allen spreekt. We groeien spiritueel en als gelovigen door God aan het werk te ontdekken in anderen.

Momentum voor de kerk

Voor christenen en voor de kerk is deze tijd een kairos: een geschikt moment, waarin Gods uitnodiging en genade aan bod komen, waarin we op een vernieuwde wijze kunnen groeien en samen kunnen groeien. Onze huidige kerkelijke structuren, onze kerkelijke ambtelijke structuren, en ook de parochiale territoriale werkelijkheid volstaan niet meer om het geloof te dragen dat we in deze veranderende tijden nodig hebben. 

Sinds hij het geschreven heeft, heeft de crisis zich nog meer ontvouwd

Halík draagt vier omschrijvingen aan om de creatieve rol van de kerk te karakteriseren in de huidige crisis: kerk als volk van God dat door de geschiedenis pelgrimeert; kerk als school van het leven en van wijsheid; kerk als veldhospitaal in de wereld; kerk als plaats van ontmoeting en gesprek en als dienst van begeleiding en verzoening. Zo’n kerk denkt na over de betekenis van haar ambten, engageert zich in het spoor van Jezus van Nazareth in de wereld, en zorgt voor spirituele centra waar mensen terecht kunnen voor verdieping en begeleiding van hun geloofsgeschiedenis en hun spirituele weg.

Tot oecumene uitgedaagd

Van die kerk wordt gevraagd dat ze haar katholiciteit – wat niet hetzelfde is als het katholicisme van een op zich gesloten kerkgemeenschap – ernstig zou nemen: in deze tijden wordt ze tot oecumene uitgedaagd. Ze draagt een universele roeping van luisteren en begrijpen, ze mag geen angst hebben om het Galilea van de wereld te betreden.

Halík’s boek is meer dan lezenswaardig, maar het vraagt een stevige inspanning van de lezer. Sinds hij het geschreven heeft, heeft de crisis zich nog meer ontvouwd en de perspectieven die hij opent zijn meer dan ooit belangrijk en nodig. Tomáš Halík is één van de meest inspirerende theologische en spirituele auteurs van onze tijd. Hij heeft het boek opgedragen aan paus Franciscus: het verheldert het belang van de synodale weg en van een geloof dat niet aarzelt zich in de wereld te engageren.

Voor meer info over het boek De namiddag van het Christendom – Op weg naar een nieuw tijdperk van Tomáš Halík klik hier.

Lees hier de eerste twee hoofdstukken van het boek.