Als je leerlingen vrijuit laat praten over hun leven en dromen gebeurt er van alles. Soms gaat het over God, altijd over henzelf. Agnès Charlemagne, kunstenares en lerares in Marseille, ontwikkelde een methode om met jonge mensen te praten over zingeving en schreef er een boek over.

“De mensen doen maar wat, want ze vinden dat hun leven geen zin heeft”, schreef Charline als antwoord op de vraag: ‘Waarom besta ik?’ Zeven jaar lang kreeg ik de kans om de uren catechese te vullen op een school in Marseille met leerlingen van 10 tot 15 jaar. Het leidde me op onverwachte paden. Soms ging het over theologie in die multiculturele klassen waar twee of drie leerlingen hardop zeiden dat ze ‘gelovig’ waren. Het ging allang niet meer over catechese als geloofsinstructie, maar wel over het avontuur van zingeving en spiritualiteit.

Illustratie uit ‘T’es où?’, door Clément Horard.

Inzichten

In iedere les waren er drie verschillende momenten: uitwisseling, stilte en schrijftijd. In de uitwisseling wordt er volop gediscuissieerd, in de stilte daarna kan ieder tot zichzelf komen en het gesprokene laten bezinken, in de schrijftijd schrijft elk voor zich iets op, een gedachte of een vraag. De opgeschreven zinnen worden bij het begin van de volgende les geanonimiseerd uitgedeeld en samen gelezen. Je kunt het vergelijken met de socratische methode: als een vroedvrouw de geesten bewegen tot het laten geboren worden van gedachten, vragen en inzichten

Alle leerlingen mochten ontdekken dat ze een rijke binnenkant hebben

In die zeven jaren ben ik getroffen door de kwaliteit van de gedachten van deze pubers. Als ik die honderden zinnen herlees, dan spat het leven er van af. Ik vind het belangrijk om dat te delen en daarom heb ik er een boek van gemnaakt. ‘T’es où?’ heet het in het Frans, ‘Waar ben je?’ naar de sms-tekst die deze jonge mensen het vaakst versturen.

Ongemakkelijk

De beschreven methode van de drie momenten heb ik gevolgd vanuit de overtuiging dat ieder van ons, gelovig of niet gelovig, geleid wordt door de Heilige Geest. Alle leerlingen mochten ontdekken dat ze een rijke binnenkant hebben.

Het is net of ik voor de eerste keer bij mezelf op bezoek ben!
– Gaétan, 1e klas vwo

Het is gelukt; ik moest risico’s nemen. Het woord ‘God’ was niet verboden. Waar was Hij? God is onzichtbaar en dat maakt ons ongemakkelijk. Waar is die God die niemand ziet? Het lijkt op de eerste vraag die God stelt in de Bijbel: “Adam, waar ben je?” De vraag is nog steeds actueel.

Als ik God zou tegenkomen zou ik tegen hem zeggen: u moet beslist eens kennis maken met mijn grootmoeder!
– Léo, groep 7

Illustratie uit ‘T’es où?’, door Mélanie Lambert.

Aanslagen

Ook als je niet in God gelooft kun je het over Hem hebben. In onze gesprekken kwamen leerlingen telkens weer met andere ideeën, associaties of uitdrukkingen. Zo was er Jérémy, die de verrijzenis van Jezus maar niet kon begrijpen, tot hij opeens zei: “Het is Jezus 2.0, the return!”

De school is een geweldige broedplaats

In het Frankrijk van na de aanslagen in Parijs is het belang van zulke gesprekken wel duidelijk. Kunnen we nog zorg hebben voor elkaar, minstens elkaar aanvaarden en respecteren? De school is een geweldige broedplaats: alles is mogelijk en het kan nog alle kanten op. De leerlingen ontdekken er de ander.

We groeien samen op sinds dat we klein waren, maar ik dacht dat iedereen denkt zoals ik denk.
– Pauline, groep 7

Directheid

Ik heb de zinnen van de leerlingen letterlijk overgeschreven in al hun directheid.

Iedereen ziet de buitenkant, maar God ziet de binnenkant.
– Steven, groep 7

Als God liegt, wat doen ze dan met hem?
– Alessandro, groep 7

Het zou goed zijn om God dood te maken want hij is moe en hij wil dat een ander het wordt.
– Lauriane, 1e klas vwo

God wil zeggen dat hij er ook is in ons, hij is niet een ding dat je ergens neer zet.
– Ophélie, groep 8

Illustratie uit ‘T’es où?’, door Vanille Abdelnour.

God van verrassingen

Op een keer was de vraag: straft God? Clément in groep 8 schreef: “Ja. Maar als God de mensen straf geeft dan straft hij zichzelf…” Nadat we in de eerste klas vwo de parabel van de Verloren Zoon hadden gelezen zei Arnaud: “Volgens mij gaat het er niet over dat die vader zich voor de gek laat houden door zijn zoon. Het gaat erom dat wij niet kunnen geloven dat de vader ons zou vergeven.”

Paus Franciscus heeft het over de Heilige Geest als de God van verrassingen. Het boek met de meer dan duizend uitspraken van mijn leerlingen gaat over die verrassingen.

God heeft een luisterend hart nodig om te kunnen bestaan.
– David, 2e klas lyceum.

Illustratie uit ‘T’es où?’, door Claire Jérôme.

Eigen taal

De zinnen van het credo zijn voor jonge scholieren niet te begrijpen. De geleerde uitleg van de parabels van Jezus zegt ze niets. Maar iedere generatie vindt zijn eigen taal uit.

Het is net zoals in de strip Waar is Wally: hij zit in het plaatje maar je ziet hem niet.
– Aurélie, groep 8

God zit gevangen binnen in ons.
– Nicolas 1e klas vwo

In mijn boek T’es Où? heb ik de uitspraken geordend en per hoofdstuk in een theologisch kader gezet. De God van verrassingen heeft me besmet met zijn durf om de kinderen de ruimte te geven, en dat maakt me gelukkig en dankbaar.

Boekinformatie

Het boek ‘T’es où?’, des ados parlent de Dieu van Agnès Charlemagne verscheen in april 2015 bij uitgeverij Salvator, en is vooralsnog enkel in het Frans beschikbaar.

Bestellen kan via de website van de uitgever: www.editions-salvator.com.

Meer informatie en een uitgebreidere impressie van het boek: www.agnescharlemagne.com/tes-ou-/ en www.facebook.com/livre.tesou.