“Ik vraag me vaak af waarom veel mensen blijven denken dat ze de armen gerust kunnen negeren, terwijl toch de Heilige Schrift zo duidelijk is over de armen,”, zegt paus Leo XIV in zijn document “Dilexi Te” (“Ik heb je liefgehad”). Het document bevestigt zijn continuïteit met paus Franciscus over dit fundamentele onderwerp.

Dilexi Te is een apostolische exhortatie, ook wel brief van de Paus genoemd. Het is een manier om aan gelovigen uit te leggen hoe hij denkt over bepaalde zaken en ze aansporen om na te denken of actie te ondernemen op thema’s.

Liefde voor de armen is het evangelische kenmerk van een Kerk die trouw is aan het hart van God

“Voor christenen raakt het probleem van de armen aan de kern van ons geloof”, zegt paus Leo XIV.  Hij voegt eraan toe: “Geen enkele christen kan de armen louter als een maatschappelijk probleem beschouwen; zij maken deel uit van onze ‘familie’. Zij zijn ‘een van ons’.”

Hij beschrijft “liefde voor de armen – in welke vorm hun armoede ook moge zijn” als “het evangelische kenmerk van een Kerk die trouw is aan het hart van God. Een van de prioriteiten van elke vernieuwingsbeweging binnen de Kerk is altijd een preferentiële zorg voor de armen geweest.”

Dodelijke economische dictatuur

In een van de meest opvallende passages van de tekst citeert de paus uit de apostolische exhortatie “De vreugde van het evangelie” van Franciscus uit 2013, waarin die zegt: “We moeten dus doorgaan de ‘dodelijke economische dictatuur” aan de kaak te stellen en erkennen dat ‘terwijl de inkomsten van een minderheid exponentieel groeien, ook de kloof tussen de meerderheid en de welvaart van die gelukkige enkeling groter wordt’.” Franciscus schrijft deze onbalans toe aan “ideologieën die de absolute autonomie van de markt en financiële speculatie verdedigen. Bijgevolg verwerpen zij het recht van staten, die belast zijn met het toezicht op het algemeen belang, om enige vorm van controle uit te oefenen.” Als gevolg van dit alles, ontstaat er een “nieuwe tirannie, onzichtbaar en vaak virtueel, die eenzijdig en meedogenloos haar eigen wetten en regels oplegt.”

Leo XIV merkt op dat “er een overvloed van theorieën is die de huidige situatie rechtvaardigen of uitleggen dat de marktkrachten alles zullen oplossen.” Niettemin benadrukt hij dat “de waardigheid van ieder mens vandaag, en niet morgen, moet worden gerespecteerd, en dat de extreme armoede van al diegenen aan wie deze waardigheid wordt ontzegd, voortdurend op ons geweten moet drukken.”

Pak structurele oorzaken aan

De missionaire paus Leo XIV – die de helft van zijn priesterleven onder de armen in Peru heeft doorgebracht – benadrukt dat het aanpakken van  de structurele oorzaken van de armoede een dringende noodzaak is. Het aanpakken van deze oorzaken “kan niet worden uitgesteld, niet alleen om de pragmatische reden dat het dringend noodzakelijk is voor de goede orde van de samenleving, maar ook omdat de samenleving moet worden genezen van een ziekte die haar verzwakt en frustreert, en die alleen maar tot nieuwe crises kan leiden. Welzijnsprojecten, die in bepaalde dringende behoeften voorzien, moeten worden beschouwd als louter voorlopige oplossingen. Ik kan alleen maar nogmaals stellen dat ongelijkheid ‘de wortel is van sociale misstanden’. Het wordt inderdaad vaak duidelijk dat mensenrechten in de praktijk niet voor iedereen gelijk zijn.”

Ongelijkheid is ‘de wortel is van sociale misstanden’

Paus Leo herinnert “alle leden van het Godsvolk” eraan dat zij “de plicht hebben om hun stem te laten horen om dergelijke structurele problemen aan te kaarten en aan de kaak te stellen, zelfs als dat ten koste gaat van hun imago en zij daardoor dwaas of naïef overkomen”.

Hij zegt: “Onrechtvaardige structuren moeten worden onderkend en uitgeroeid door de kracht van het goede, door een mentaliteitsverandering, maar ook met behulp van wetenschap en technologie, door het ontwikkelen van effectief beleid voor maatschappelijke verandering.” Hij herinnert gelovigen eraan dat “de boodschap van het Evangelie niet alleen te maken heeft met de persoonlijke relatie van een individu met de Heer, maar ook met iets groters: ‘het Koninkrijk van God.” Zich ervan bewust dat hiervoor politieke beslissingen nodig zijn, spreekt paus Leo de hoop uit “dat we steeds meer ‘politici zullen zien die in staat zijn tot een oprechte en effectieve dialoog gericht op het genezen van de diepste wortels – en niet alleen de uiterlijke verschijningsvormen – van het kwaad in onze wereld’. Want ‘het gaat erom te luisteren naar de roep van hele volkeren, de armste volkeren van de aarde’.”

In navolging van Franciscus

De titel van Leo’s eerste exhortatie, “Dilexi Te”, is ontleend aan het boek Openbaring 3:9, waar “de Heer deze woorden spreekt tot een christelijke gemeenschap die, in tegenstelling tot sommige andere, geen invloed had, en in plaats daarvan met geweld en minachting werd behandeld”.

Je hebt maar weinig macht’, maar ‘Ik heb je liefgehad’

Paus Leo maakt duidelijk dat deze exhortatie moet worden gezien als een aanvulling op “Dilexit Nos”, waarin paus Franciscus reflecteerde over “de menselijke en goddelijke liefde van Jezus Christus”. Leo herinnert eraan dat de encycliek “liet zien hoe Jezus zich identificeerde ‘met de laagste rangen van de samenleving’ en hoe hij, met zijn liefde die tot het einde toe werd uitgestort, de waardigheid van ieder mens bevestigt, vooral wanneer ‘zij zwak, geminacht of lijdend zijn’.”

“In het verlengde van die encycliek“, herinnert de augustijnse paus eraan dat Franciscus ”in de laatste maanden van zijn leven“ bezig was met de voorbereiding van ”een apostolische exhortatie over de zorg van de Kerk voor de armen, waaraan hij de titel Dilexi Te gaf, alsof Christus die woorden tot ieder van hen spreekt en zegt: ‘Je hebt maar weinig macht’, maar ‘Ik heb je liefgehad’ (Openb. 3:9)”.

Foto door Dulana Kodithuwakku via Unsplash

Eerder verschenen in het Engels in America op 9 oktober 2025