Tijdens een feestelijke viering bij de clarissen moet Jan Peters innerlijk een drempel over als ze zingen: “Dat de wereld zich herschept”.

Het is de avond van de tiende augustus. De zusters clarissen herdenken het overlijden van hun stichteres, de heilige Clara, in 1253. Met een aantal gasten zijn ze bijeen in hun kapel voor het vieren van deze “transitus”, Clara’s ´overgang´ naar het andere leven.

Ga nu in alle rust, mijn ziel

Een viering met inspirerende teksten van Clara zelf, uitlopend op het verhaal over haar laatste dagen en het afscheid van haar medezusters. Het eindigt met een tekst die Clara op haar sterfbed uitsprak en nu meerstemmig wordt gezongen door de zusters. “Vade secura, anima mea”: “ga nu in alle rust, mijn ziel, want je hebt een goede gids voor onderweg”.

Het was indrukwekkend.

Veertigduizend mensen

Toch dwaalden mijn gedachten tijdens de stilte die volgde af naar die andere herdenking, de dag tevoren: de atoombom op het Japanse Nagasaki, drie dagen na de bom op Hiroshima. Veertigduizend mensen weggevaagd in één vurige klap. Geen tijd voor hen om naar een afscheid toe te groeien, om bewust afscheid te nemen van dit leven, voor een bewuste “transitus”. 

Het was een harde confrontatie met de gewijde sfeer hier rond Clara. Het duurde ook even vóór ik het slotlied kon meezingen:

“Wil je geven wat je hebt,
dat de wereld zich herschept
en mijn leven wordt gewekt
In jou en jij in Mij?”

“Dat de wereld zich herschept…”, na deze kernramp, bewust door mensen veroorzaakt.

Een totaal einde

Vanaf dat moment klonk het wereldwijd: nooit meer een kernoorlog! Ook de Nederlandse en Vlaamse vredesbewegingen hebben zich hiervoor ingezet. Ze vonden bevriezing of vermindering van het kernwapenarsenaal niet voldoende. Een totaal einde moest er komen aan de vervaardiging en het bezit van kernwapens.

Nu, zeventig jaar later, hebben deze acties geleid tot een besluit van de Verenigde Naties, een wereldwijd totaalverbod op kernwapens, in 2017 ondersteund door 122 landen Toen dit verdrag ook door vijftig parlementen formeel was bekrachtigd, werd het in 2020 formeel: een totaal wereldwijd verbod op vervaardiging, opslag en inzet van kernwapens.

Een sterke, wereldwijd gedragen, morele oproep…

Jammer alleen dat dit absolute verbod alleen gold voor de 122 landen die het besluit hadden ondertekend. En natuurlijk (?) was dit niet gebeurd door de landen die in feite kernwapens bezitten en dus kunnen gebruiken. Zo werd dit verdrag een sterke, wereldwijd gedragen, morele oproep tegen kernwapens, maar zonder ruggengraat van dwangmaatregelen. 

Ook Nederland en België hoorden niet tot de ondertekenaars, hoewel beide landen verklaarden de doelstelling van harte te ondersteunen.

Strategische stabiliteit

Tijdens de eerste conferentie over dit verdrag, in juni van dit jaar, waarbij Nederland en België – aangespoord door vredesorganisaties en parlementariërs – als waarnemers aanwezig waren, heeft de Nederlandse afgevaardigde (de Belgische heeft geen verklaring afgelegd) onder meer gezegd:

“Vanuit ons perspectief kunnen wapenbeheersing, ontwapening en non-proliferatie enerzijds en afschrikking en defensie anderzijds bijdragen aan strategische stabiliteit. Nederland blijft sterk betrokken bij de NAVO, inclusief haar beleid van nucleaire afschrikking en onze nucleaire taak. Het NAVO-lidmaatschap blijft essentieel voor onze collectieve veiligheid. Nederland heeft daarom niet de intentie om het onderhavige verdrag te ondertekenen.” 

Maar ook: “Hoewel we van mening kunnen verschillen over de weg naar het “wereldwijde nulpunt”, en misschien uiteenlopende paden kiezen of verschillende bruggen oversteken, blijft onze intentie dezelfde: een wereld zonder kernwapens. Laten we op dit ideaal samen voortbouwen.”

Op voorspraak van Clara

Intussen wordt er door Rusland (nauwelijks) omfloerst gedreigd met de inzet van kernwapens, een dreiging die als een onweerswolk boven onze wereld hangt. Terecht zei de Nederlandse afgevaardigde:

“Wij voelen allen een sterke behoefte om op te staan tegen degenen die nucleaire ontwapening en non-proliferatie ondermijnen. Wij veroordelen de agressieve nucleaire retoriek van Rusland sinds zijn brutale en illegale invasie in Oekraïne in de sterkst mogelijke bewoordingen.” 

Alternatieve, geweldloze mogelijkheden om het tijd te keren

Ook nu verdient de christelijke vredesbeweging onze steun; zij probeert ons te laten zien wat wij aan alternatieve, geweldloze mogelijkheden hebben om het tij te keren.

“Wil je geven wat je hebt,
dat de wereld zich herschept…?”

In de geest en op voorspraak van Clara, patrones van de blinden.

Afbeelding: Vredesmonument in Hiroshima.