webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
Immigranten zijn hun leven steeds minder zeker in Zuid-Afrika. De vluchtelingenorganisatie JRS luidt de noodklok en ontmaskert wijd verspreidde mythen over migratie.
Xenofobie steekt opnieuw haar smerige kop op in Zuid-Afrika. Minstens vijf mensen zijn gedood, waaronder drie autochtone Zuid-Afrikanen, als gevolg van gewelddadige plunderingen van winkels van buitenlanders in de townships rond Johannesburg. Het gevolg is dat veel inwoners daar nu verstoken zijn van goedkope levensmiddelen.
De media, maar ook de politiek en de politie schilderen deze aanvallen af als ordinaire misdaden, niet als xenofobie. Dat is moeilijk te geloven, wanneer alle tachtig geplunderde winkels van buitenlanders zijn. Maar het is waar, een aanval op buitenlanders binnen Zuid-Afrika is een aanval op ons land en op de idealen waar het voor staat – en dat is echt misdadig.
Xenofobie heeft een vaste plaats verworven in de Zuid-Afrikaanse maatschappij
Dit doet denken aan de xenofobe aanvallen in 2008, toen meer dan 100.000 mensen van huis en haard werden verdreven en 63 mensen werden gedood. Waar de media over zwijgen is dat elk jaar sindsdien – met uitzondering van 2009 – veel meer mensen zijn gestorven als gevolg van dit soort gewelddadigheden. Alleen al in 2013 werden er in dit land 240 vluchtelingen uit de omringende landen gedood, sommigen in de meest gruwelijke omstandigheden; tegelijkertijd werden er in verschillende steden regelingen uitgevaardigd die buitenlanders uitsloten van economische activiteiten en hen beletten zich te integreren in de plaatselijke gemeenschap.
Xenofobie heeft een vaste plaats verworven in het Zuid-Afrikaanse maatschappelijke landschap. Daarom is het van belang een zestal wijd verspreide mythen te ontmaskeren.
Allereerst de mythe dat Zuid-Afrika overlopen wordt door immigranten en vluchtelingen. Ondanks het feit dat Zuid-Afrika één van de landen is dat de meeste vluchtelingen heeft opgenomen (ruwweg vier miljoen immigranten), betreft dit, internationaal gezien, slechts een bescheiden percentage van de bevolking: 6 tot 7 procent.
En dan: immigranten, en vooral vluchtelingen, nemen de banen af van de lokale bevolking. Ook dit blijkt niet het geval. Internationaal onderzoek in andere landen toont aan dat vluchtelingen en immigranten nieuwe diensten verrichten, nieuwe werkgelegenheid scheppen en zo de economie bevorderen.
Als we immigranten niet opnemen, groeit een verwijdering met alle gevolgen van dien
Een derde: door vluchtelingen toe te laten ontmoedigt Zuid-Afrika deze mensen om terug te keren naar hun eigen land. In feite zijn echter deze vluchtelingen, wanneer ze erin geslaagd zijn een goed inkomen te verwerven, de belangrijkste (financiële) bron van ontwikkeling in hun oorspronkelijke vaderland, waar ze vaak nog familie hebben. Zo leveren zij een bijdrage aan de opbouw van een blijvende vrede op een wijze waar de Verenigde Naties met hun vredesmacht nog niet van kunnen dromen.
Ook wordt wel gesteld, dat Zuid-Afrika zo het gevaar loopt haar eigen cultuur te verliezen. Maar als we bijvoorbeeld kijken naar Australië, zien we dat opeenvolgende immigratiegolven de opbouw van de maatschappij op een totaal onverwachte wijze hebben veranderd. Dit heeft spanningen voortgebracht, maar het echte multiculturele experiment heeft het land ontvankelijk gemaakt voor nieuwe handelspartners en heeft de omzet doen groeien.
Verder: immigratie bevordert terrorisme. Maar de terroristen in Parijs, die Charlie Hebdo aanvielen, waren zelf geen immigranten. Ze beschouwden zichzelf als echte Fransen maar werden door veel Fransen toch als buitenlanders gezien. Als we immigranten niet opnemen in de ontwikkeling van de maatschappij, dan groeit een verwijdering met alle gevolgen van dien. Immigratie vraagt om doorlopende aandacht en zorg.
Tenslotte: Zuid-Afrikanen staan van nature niet open voor buitenlanders. Vanuit mijn eigen ervaring kan ik echter zeggen, dat ze even gastvrij zijn als welk ander volk op aarde ook.
Hoe nu verder? Allereerst zullen we deze aanvallen op buitenlanders bij hun ware naam moeten noemen: xenofoob en daarom misdadig.
Door een vreemdeling werd Jezus gedwongen zijn zending opnieuw te doordenken
Dan is het van vitaal belang maatschappelijke, politieke en kerkelijke leiders samen te brengen om te spreken over de diepere oorzaken van deze gewelddadigheden. Het gaat hier om het ontbreken van hoop en van toekomstvisie in een maatschappij waar veel (autochtone) jongeren het volwassen leven instappen met een magere opleiding, met weinig vooruitzichten en zonder politieke stem. Ze merken ook niet dat de leiders van de gemeenschap zich werkelijk om hen bekommeren of zelfs naar hen luisteren.
De wortel van de xenofobie is gelegen in de grote ongelijkheid van bezit en in de sociale en economische uitsluiting van grote groepen van de bevolking, die daardoor de sociale cohesie missen die een maatschappij werkelijk zinvol maakt voor alle leden.
De kerken hebben hier een cruciale rol te spelen; zij zien de mensheid in een veel breder perspectief dan dat dat van nationaliteit of etniciteit. Het kan ons bemoedigen, dat ook Jezus geworsteld heeft met dit probleem. Door een vreemdeling, de Syro-Fenicische vrouw die hem vroeg om de genezing van haar dochter (Mc . 7:24-30), werd hij gedwongen zijn zending opnieuw te doordenken en mensen te beoordelen op hun innerlijke waardigheid en niet op de kleur van hun huid. We mogen nooit vergeten wat we te danken hebben aan het dringende verzoek van deze Syro-Fenicische vrouw. We zouden een vreemdeling moeten zien als een kans om onze eigen waarden en wijze van leven opnieuw ter discussie te stellen.
