webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
Nicolaas Kluiters is een Nederlandse jezuïet die veertig jaar geleden werd vermoord in Libanon, waar hij dorpspastoor was. In het proces van zijn zaligverklaring verschijnt er eind maart een boek met een bloemlezing van zijn brieven en dagboeken. Medebroeder Jan Stuyt kende Kluiters persoonlijk. Hoe herinnert hij zich hem?
Toen ik in 1976 intrad in het noviciaat van de jezuïeten in Brussel trof ik daar naast novicemeester Piet van Breemen ook Nicolaas Kluiters. Nicolaas was 35 jaar en werkte als pastoor in de Bekaavlake in Noord Libanon. Hij was in Brussel voor zijn laatste jaar opleiding bij pater Van Breemen.
We hadden meteen een klik. Twee Nederlanders van min of meer dezelfde generatie – de anderen waren of Vlamingen, of een stuk jonger. Nicolaas was wel een stuk traditioneler en vromer dan ik. En hij deed niet mee met de ‘intellectuele kippenrace’ die er wel eens is tussen jezuïeten in opleiding – wie weet iets het beste, wie is de slimste. Hij was niet zo’n intellectueel. Hij had de kunstacademie gevolgd in Breda en tekende in Brussel een mooie kruisweg. We hebben veel gelachen samen, vooral als hij tijdens de afwas vertelde over zijn militaire dienst kregen we regelmatig de slappe lach. Met zelfspot kon hij vertellen dat hij tekenles had gegeven op een school in Breda, en dat de leerlingen hem de bijnaam “patatje” gaven omdat hij in het weekeinde bijverdiende in een frietkot.
Negen jaar later hoor ik dat Nicolaas nog steeds pastoor is in de Bekaa, en dat het een gevaarlijke plek begint te worden. Hij spant zich in voor verzoening tussen rivaliserende families. De laatste keer dat hij in Rome is, wordt zijn zending in de parochie bevestigd door de Algemene Overste van de jezuïeten, Peter Hans Kolvenbach, ook een Nederlander, en ook jarenlang actief in Libanon. Kolvenbach brengt Kluiters zelf weg naar het vliegtuig naar Beiroet, en dat is niet de gewone gang van zaken. Kolvenbach wist hoe gevaarlijk het daar was. In maart 1985 gebeurt het: Nicolaas wordt ontvoerd en is vermist. Na enkele dagen komt het bericht: hij is gemarteld en vermoord. Hij was 45 jaar. Datum van overlijden 14 maart 1985. Ik weet nog precies waar ik was toen ik het hoorde.
Voorjaar 2005 ben ik in Libanon en ga naar de herdenking van de twintigste sterfdag van Nicolaas. Op 14 maart zijn we bij de eucharistieviering in Barqa. De vrouwen zijn modern gekleed: geen hoofddoekjes, maar spijkerbroek en make-up. De mannen eerder traditioneel met geruite hoofddoek, stok in de hand en een wilde baard. Sterke mensen, door het leven getekende mensen, vroeg wijs, groeven in het gezicht en ogen die oorlog gezien hebben. In elk huis hangt een foto van Nicolaas, ze spreken over hem alsof hij er gisteren nog rondliep. Ze zijn dankbaar dat hij er was.
We weten dat hij het daar niet makkelijk had. Was hij wel een echte priester, vroegen ze aanvankelijk: hij had geen baard en geen toog. De eerste kinderen die hij doopte, lieten de parochianen stiekem overnieuw dopen, omdat zijn Arabisch zo slecht was dat ze dachten dat het vast niet geldig was. Het naaiatelier waar kleding gestikt wordt, was na 20 jaar nog in vol bedrijf: Nicolaas had de contacten gelegd, het atelier laten inrichten, en een busje geregeld om de werkneemsters elke dag van huis op te halen. Zo voorkwam hij de leegloop van het platteland.
Anno 2025 zijn we nog eens 20 jaar later. De herinnering aan Nicolaas in Libanon blijft. Er komt in 2013 een boek uit over hem in het Frans van de Libanese schrijfster Carole Dagher. Tien jaar later maakt Benoit Lannoo daar een mooie Nederlandse vertaling van met veel waardevolle aanpassingen: Nicolaas Kluiters, Herder in een verscheurd Libanon.
De bisschoppen van Libanon starten een proces tot zaligverklaring. Frans Berkemeijer, een andere Nederlandse jezuïet, verzamelt als archivaris in Beiroet het materiaal voor de bisschoppen. Hij maakt vervolgens een bloemlezing uit de brieven en dagboeken van Nicolaas en stelt een boek samen dat deze maand verschijnt: Verzoeningsartiest in een verscheurd Libanon.
In het najaar van 2024 krijg ik de tekst. Ik lees het en ontdek een nieuwe Nicolaas: zijn grote liefde voor Jezus die hij ontmoet in de armen. En ik lees voor het eerst over zijn worstelingen met zijn tekortkomingen en aarzelingen over zijn zending: onvoldoende kennis van de taal, ongeduld en driftigheid. En ik word keer op keer ontroerd, ook weer als ik dit opschrijf, door de bereidheid om zijn leven te geven voor zijn moslimvrienden en landgenoten in Libanon.
Het nieuwe boek wordt 27 maart gepresenteerd in De Krijtberg in Amsterdam. De presentatie is van 16-18 uur, aanmelden kan via boek.kluiters@gmail.com.
