De Japanse jezuïet Toshihiro Yanagida gebruikt de boeddhistische vipassana-meditatie als hij retraites met de Geestelijke Oefeningen geeft. “Voor de Japanse mens is het een weg naar de authentieke God van liefde.”

Midden in onze geglobaliseerde moderne wereld zijn wij, jezuïeten, geroepen om de weg naar God te wijzen door het bevorderen van onderscheiding en het geven van de Geestelijke Oefeningen. Wij proberen dit te doen voor mensen die gehecht zijn aan materialisme en egocentrisme. Wij hebben de opdracht dit ignatiaanse erfgoed zo toe te passen dat het aansluiting vindt bij de culturele context waarbinnen wij leven en werken.

De Japanse mentaliteit is meer gericht op heelheid van lichaam en geest.

Al vele jaren begeleid ik 8- en 30-daagse retraites met de Geestelijke Oefeningen, voornamelijk voor novicen van de jezuïeten maar ook voor novicen en religieuzen uit andere congregaties. De ignatiaanse Geestelijke Oefeningen hebben tot doel de retraitant te bevrijden van ongeordende gehechtheden en hem of haar te leiden naar een leven dat resoneert met Gods wil.

Geestelijke Oefeningen voor Japanse mensen

Mijn ervaring als geestelijke begeleider leerde mij dat het voor Japanners niet gemakkelijk is een onthechte geest te ontwikkelen door middel van de traditionele Geestelijke Oefeningen. Deze Oefeningen zijn immers voornamelijk ontworpen voor de westerse mens die intellectueel georiënteerd is. De Japanse mentaliteit is meer gericht op heelheid van lichaam en geest. 

Om de retraitant efficiënter te begeleiden naar bevrijding van zijn of haar gehechtheden, ontwikkelde ik verschillende meditatie-oefeningen. Die laten de retraitant zich niet alleen bewust worden van geest en gedachten, maar ook van lichamelijke sensaties en van wat hij ervaart met zijn zintuigen. Zonder er een oordeel over te hebben.

Christelijke vipassana-meditatie

Deze meditatie-oefeningen zijn gebaseerd op vipassana-meditatie, die afgeleid is van het theravada-boeddhisme. Vipassana-meditatie heeft zich over de hele wereld verspreid in de vorm van mindfulness-meditatie. Deze vorm van meditatie kalmeert de geest zelfs in stressvolle situaties en biedt bevrijding van diverse mentale kwalen en angsten.

De vipassana-meditatie vertoont een aanzienlijke overlap met agape

Ik begon in 2007 met christelijke vipassana-meditatie nadat ik tien dagen vipassana-meditatie had ervaren in India. Ik paste deze meditaties geleidelijk toe in 8-daagse retraites met de Geestelijke Oefeningen, en overvond dat ze effectief waren voor het cultiveren van innerlijke vrijheid en onthechting.

Inmiddels hebben meer dan 2.500 Japanners, waaronder katholieken, protestanten, boeddhisten en mensen zonder religie, deze christelijke vipassana-meditatie ervaren in programma’s van één, twee, drie of acht dagen.

Overlap met agape

De vipassana-meditatie vertoont een aanzienlijke overlap met agape, de onvoorwaardelijke liefde die door Jezus wordt onderwezen en die centraal staat in de leer van het christendom. Vanuit christelijke oogpunt bezien word je je in de vipassana-meditatie bewust van gewaarwordingen, emoties en gedachten vanuit een bewustzijn van de onvoorwaardelijke liefde (agape). We accepteren onze gewaarwordingen, emoties en gedachten zoals ze zijn, ook al zijn ze misschien negatief.

Dit niet-oordelend bewustzijn is een methode om ons te scheiden van egocentrisme. De meesten van ons zijn in het dagelijks leven vaak verstrikt in egocentrisme, doordat we altijd aan onze eigen voordelen denken en plezier zoeken en pijn vermijden. Deze neiging tot egocentrisme gebeurt vaak onbewust. Om zich van deze gehechtheid aan ego-gerichtheid te ontdoen, legt vipassana-meditatie de nadruk op bewust en opzettelijk niet-oordelend bewustzijn. De voortdurende training van “bewust zijn van het hier en nu zonder oordeel” brengt ons tot innerlijke vrijheid en, doordat we loskomen van egocentrisme, een vredige geest. Aldus cultiveert de meditatie agape in de diepte van onze geest.

Tot een persoon van agape; een ware discipel van Jezus

Na dertien jaar ervaring met het leiden van christelijke vipassana-meditatie, toegepast binnen de context van de Geestelijke Oefeningen, kan ik zeggen dat dit type meditatie een effectief middel kan zijn om Japanse mensen te vormen tot een holistische integratie van lichaam en geest, tot een persoon van agape; een ware discipel van Jezus. Ik denk dat deze meditatie voor moderne mensen in de Japanse samenleving een weg wijst naar de authentieke God van liefde.