Jan Peters sj ziet het contrast tussen twee bekende wereldleiders uit de VS: Trump en Paus Leo XIV. Waar de eerste met oorlog dreigt, bezoekt de tweede Libanon met als boodschap ‘zalig de vredestichters’. Hoe kan het land leren van een bijzondere monnik die daar leefde?

Steunend op een enorme oorlogsmachinerie dreigt president Trump met een totale oorlog tegen Venezuela, “een oorlog, zoals het land nog nooit gekend heeft”. Feitelijk is hij die oorlog al begonnen: het beschieten van bootjes die zich op zee wagen en het doden van de opvarenden, het gesloten verklaren van het luchtruim boven Venezuela. Het zijn de eerste zetten op het schaakbord, de allereerste oorlogshandelingen, een dreigement van iets veel groters…. Had hij in zijn verkiezingscampagne overigens niet beloofd, dat in zijn presidentschap Amerika zich niet meer zou mengen in een oorlog?

Bij elke massabijeenkomst hamerde paus Leo dan ook op saamhorigheid, broederschap, trouw aan het vaderland en natuurlijk vrede

Op ditzelfde moment bezoekt zijn landgenoot, paus Leo, Libanon met een boodschap van vrede: de zaligspreking uit Jezus’ Bergrede, “Zalig de vredestichters”, is het devies van zijn reis. Niet ten onrechte: de dreiging door Israël met een nieuwe oorlog is acuut, de bombardementen in het zuiden van het land tot in het hart van Beiroet zijn aanzienlijker dan de speldenprikken van Trump in Venezuela. En dat ondanks een wapenstilstand, die door Israël met grote regelmaat wordt geschonden. Het land, ooit het “Zwitserland van het Midden-Oosten”, is economisch en sociaal uitgeput door een jarenlange burgeroorlog, een massale emigratie van jongeren en de rijke bovenlaag van het land, bezettingen door Syrië en Israël, politieke instabiliteit, massale instroom van vluchtelingen uit Syrië en een immense explosie in de haven van Beiroet. En nu eist Israël dat Libanon Hezbollah zal ontwapenen (een onmogelijke opdracht) en dat Israël het anders zelf zal doen.

“Zalig de vredestichters”. Bij elk bezoek aan de politieke en religieuze leiders van het land en bij elke massabijeenkomst hamerde paus Leo dan ook op saamhorigheid, broederschap, trouw aan het vaderland (niet vertrekken en terugkomen als je al vertrokken bent) en natuurlijk vrede.

Monnik Charbel

Toch wil ik bij een ander hoogtepunt van Leo’s bezoek stilstaan: zijn stille meditatie bij het graf van de monnik Charbel, de “patroonheilige “van Libanon. Charbel werd in 1828 geboren in een klein dorp in het Libanongebergte. 23 jaar oud vertrok hij naar het klooster om twee jaar later te verhuizen naar het klooster in het dorp Annaya waar hij tot zijn dood, zeventig jaar oud, zou blijven wonen. De laatste twintig jaar leefde hij alleen in een kluis die bij het klooster hoorde. Al die jaren kwamen veel mensen naar hem toe voor gesprekken, goede raad en een gezamenlijk gebed. Hij stond voor iedereen open.

Toen ik zelf in het verleden het klooster en de kluis bezocht (Charbel lag toen nog opgebaard achter glas), vroeg ik me af, hoe deze eenvoudige, teruggetrokken, armoedige monnik heeft kunnen uitgroeien tot een symbool van dit land, niet alleen voor de maronitische (katholieke) christenen, de kerk waartoe hij behoorde, maar ook voor orthodoxe christenen, voor moslims en druzen. Stiekem heb ik toen wel gedacht dat dit het gevolg kon zijn van de duizenden wonderen die op zijn voorspraak geregistreerd staan.

Tegenbeeld

Ook paus Leo heeft het zich kennelijk afgevraagd. In een reactie tegenover de grote menigte gelovigen daar gaf hij aan dat Charbel zo in alles het tegenbeeld was van het moderne verwesterde Libanon. Als tegenbeeld van de harde maatschappij werd hij er het ideale toonbeeld van. Paus Leo noemde vier karakteristieken van hem waarin dit “tegenbeeld” tot uiting kwam: zijn gebed, zijn stilzwijgen, zijn ”modestie” (de paus sprak hier Frans) en zijn armoede.

Monnik Charbel stond open voor elk mens die zijn zorg, raad en gebed zocht

Ik denk dat hij hierin gelijk heeft: Charbel als ideaal tegenbeeld. Maar ik zou er nog een vijfde karakteristiek aan willen toevoegen: het feit dat hij in zijn pastorale gesprekken en gebeden geen onderscheid maakte tussen mensen uit de verschillende kerken en de verschillende religies. Hij stond open voor elk mens die zijn zorg, raad en gebed zocht. Ook die houding stond in fel contrast met de tot op het bot verdeelde Libanese maatschappij en kan daarom voor mensen in die maatschappij aantrekkelijk zijn.

Zo doet hij mij denken aan pater Frans van der Lugt, die een totaal ander leven heeft geleid, maar die als Charbel in zijn pastoraat alle traditionele grenzen oversteeg en wellicht daarom in het Syrische Homs nog steeds als een heilige wordt vereerd.

Photo: Inside Vatican Pilgrimages