webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
webmagazine van de jezuïeten over geloof, spiritualiteit en samenleving
Nicolas Standaert sj schreef mee aan het boek service-learning in hoger onderwijs. Daarbij leren studenten niet in een klaslokaal maar midden in de samenleving. Is die onderwijsvorm een antwoord op de crises in de samenleving?
Sinds 2017 trekken elk academiejaar twaalf KU Leuven-studenten uit diverse faculteiten een semester lang wekelijks naar de gevangenis. Binnen die muren volgen ze samen met twaalf gedetineerde studenten het vak ‘Gevangenisstraf als doorleefde realiteit’. Geen stage, maar een volwaardig academisch traject: lessen voorbereiden, uitwisselen in groepen en opdrachten maken. Voor reguliere studenten is het een keuzevak; gedetineerden studeren via een creditcontract.
Het is een voorbeeld van service-learning – een onderwijsvorm waarbij studenten kennis verbinden aan maatschappelijke dienstverlening. Ze dienen de maatschappij door zich te engageren voor een bepaalde gemeenschap, reflecteren over die ervaringen en groeien zo academisch, persoonlijk én sociaal. Terwijl traditioneel onderwijs plaatsvindt in aula’s of online, stappen service-learning-studenten in het klaslokaal van de samenleving. Ze zoeken met partners antwoorden op actuele uitdagingen, waarbij theorie en praktijk samenkomen.
Andere voorbeelden zijn een student-leerkracht die huiswerkbegeleiding geeft aan kinderen uit kansarme gezinnen, studenten architectuur die mobiele woonunits ontwerpen in samenwerking met thuislozen, of studenten ingenieurswetenschappen die samen met studenten uit Bénin een waterinstallatie ontwerpen die in de lokale context duurzaam kan gebruikt worden.
Deze vorm van onderwijs ontstond zo’n vijftig jaar geleden in Noord- en Latijns-Amerika en inspireert nu Europa. In dit eerste Nederlandstalige boek over service-learning maken lezers kennis met de wat, waarom, en hoe van deze pedagogie. Het is geschreven door achttien docenten en onderwijsondersteuners afkomstig uit zowat alle Vlaamse hoger onderwijs instellingen. Het biedt een sterk onderbouwd inzicht in de vele facetten van het pedagogisch model van service-learning, met inbegrip van het ontwerp van een service-learningvak, suggesties voor reflectie, evaluatie en samenwerking met partners. Bovendien leggen de bijdragen ook de band van service-learning met interdisciplinariteit, duurzame ontwikkeling, diversiteit, internationalisering en e-learning. Dat alles is doorspekt met een waaier aan voorbeelden van hoe dit reeds in Vlaanderen gebeurt.
UNESCO beschrijft service learning als het voorbeeld van toekomst-gericht onderwijs. En dat is nodig want die samenleving is in een diepe crisis. Iedereen die met onderwijs bezig is zou het recente UNESCO document moeten lezen over onderwijs. Het document benadrukt uitdrukkelijk de kracht van onderwijs om een ingrijpende verandering teweeg te brengen. “Om dit te doen, hebben we een nieuw sociaal contract voor onderwijs nodig dat onrechtvaardigheden kan herstellen en tegelijkertijd de toekomst kan veranderen”.
Service-learning sluit hierop aan door:
Service-learning is geen eenrichtingsverkeer. Het erkent dat kwetsbare groepen niet enkel ‘hulpbehoevenden’ zijn maar ook dragers van unieke kennis. Zo ontstaat een wederzijds leerproces – een essentieel principe in tijden van polarisatie en ecologische crisis.
In Vlaanderen vormt het Vlaams Netwerk voor Service-Learning in Hoger Onderwijs een knooppunt voor hogescholen en universiteiten. Het netwerk wordt georganiseerd en ondersteund vanuit UCSIA, het Universitair Centrum Sint-Ignatius Antwerpen. In Nederland ontwikkelen verschillende universiteiten initiatieven rond Community Engaged Learning. De recent opgerichte European Association of Service-learning in Higher Education verenigt leden uit meer dan 130 Europese universiteiten.
Het netwerk en dit boek tonen hoe Vlaanderen deze pedagogie omarmt: niet als vrijblijvende extra, maar als een hefboom voor transformatief en waarden-vol onderwijs dat hoofd, hart en handen verbindt. Een model waarvan de relevantie alleen maar groeit in de gezamenlijke zoektocht naar onderwijs dat bijdraagt tot grotere solidariteit.
Service-learning in hoger onderwijs: De samenleving als krachtige leeromgeving, eds. Kaat Somers, Nicolas Standaert, & Maaike Mottart, Gent: OWL Press, 2025.
Foto: KULeven. Masterstudenten Chinese Studies spelen met kinderen wonend op een woonwagenterrein om al spelende hun Nederlands te verbeteren. Normaal vindt dit vak in China plaats, maar vanwege Covid was er nu een Leuvens alternatief gevonden.
