De Duitse jezuïet Jörg Alt dook de container van een supermarkt in om goed voedsel te redden. Nu hangt hem een celstraf van drie maanden boven het hoofd. Mariëlle Matthee vroeg naar zijn beweegredenen.

Ongeveer tien jaar na de Vlaamse ‘muffinman‘, staat nu ook de Duitse jezuïet Jörg Alt in het rijtje van voedseldieven. Of is het eigenlijk wel diefstal, als je voedsel uit een container met weggegooid eten naast de supermarkt haalt? In Frankrijk niet. In Nederland en België alleen als de container op een afgesloten privéterrein staat. In Duitsland maakt het niet uit waar de container staat. Op het moment dat je jezelf bedient en voedsel uit de container haalt is het diefstal. De container is van de supermarkt en daar mag je niet zomaar iets uithalen. 

In Duitsland wordt jaarlijks tussen de 12 en 18 miljoen ton levensmiddelen weggegooid

Jörg Alt SJ doet dat wel en overtreedt daarmee doelbewust de wet. Hij ‘steelt’ omdat hij de voedselverspilling door de supermarkten in Duitsland onethisch vindt. Alt is socioloog en ethicus en zet zich al jaren met gedrevenheid in voor gerechtigheid in onze samenleving. Voor hem gaat toewijding aan het geloof logischerwijze gepaard met toewijding aan een rechtvaardigere wereld. In zijn boek Einfach anfangen (gewoon beginnen) geeft hij voorbeelden om te laten zien dat verandering ‘van onderaf’ kan worden geïnitieerd en beschrijft hij verschillende alternatieven voor problemen waar we tegenaan lopen, zoals de problemen die te maken hebben met klimaatverandering.

Jörg Alt wil met zijn acties de wet wijzigen

In Duitsland wordt jaarlijks tussen de 12 en 18 miljoen ton levensmiddelen weggegooid, terwijl niet iedereen genoeg te eten heeft. Dat wordt alleen maar problematischer met de prijsstijging van levensmiddelen door de coronacrisis en de oorlog in de Oekraïne. Bovendien is een deel van het weggegooide voedsel geïmporteerd uit ontwikkelingslanden, waar honger heerst.

Jörg Alt is geïnspireerd door de wetgeving in Frankrijk, Italië en Tsjechië waar het weggooien van voedsel door supermarkten verboden is. Het resultaat is dat veel meer voedsel bij de minderbedeelden terechtkomt. Door middel van bewuste wetsovertreding en de daaropvolgende rechtspraak, beoogt Jörg Alt de Duitse wetgeving te wijzigen. Het probleem van voedselverspilling is in de Duitse politiek al meerdere malen aan de orde gekomen, zonder resultaat. Ook onder de huidige regering heeft de problematiek weinig kans van slagen, vooral doordat een van de coalitiepartijen, de FDP (de Duitse liberalen), eigendomsrechten boven sociale rechten prefereert. 

Eten redden is leven redden

Zijn actie is een daad van burgerlijke ongehoorzaamheid en staat niet op zichzelf. Jörg Alt is deel van een groep die in december 2021 en januari 2022 in het kader van de actie ‘Essen retten, Leben retten’ eten ging stelen uit supermarktcontainers.

Ik kan dit niet aan jonge mensen overlaten en toezien dat ze in de gevangenis terecht komen

De groep is onderdeel van een grote beweging genaamd de Letzte Generation, die niet meer gelooft in de weg van petities en open brieven. ‘We zitten middenin een klimaatnoodtoestand en hebben een alomvattende verandering nodig’, staat er in grote letters op hun website. Volgens hen dringt de tijd. Naast collectieve voedseldiefstal organiseert de Letzte Generation andere initiatieven zoals snelwegblokkades, om letterlijk de vaart uit de fossiele consumptie te halen. 

Jörg Alt is geen lid van de Letzte Generation, maar begeleidt de beweging. Aan de meeste initiatieven doet hij zelf niet mee. De snelwegblokkades zijn bijvoorbeeld een stuk controversiëler in de Duitse samenleving en hij wil zijn rol als bemiddelaar niet op het spel zetten. Aan een breder publiek legt hij wel de beweegredenen achter de acties uit, om vooroordelen bij mensen weg te nemen. De activisten worden soms als terroristen beschouwd, of als mensen die de gevestigde orde onderuit willen halen. 

Drie maanden celstraf

Bij de actie ‘Essen retten, Leben retten’ doet hij zelf, bij wijze van uitzondering, wel actief mee. “Ik kan dit niet aan jonge mensen overlaten en toezien dat ze in de gevangenis terecht komen, terwijl ik als priester zeg: ‘Mooi dat jullie dat gedaan hebben. God zegene jullie.’ Aan deze actie moet ik deelnemen.”

Het Openbaar Ministerie eist nu drie maanden gevangenisstraf

En dat doet hij dan ook volop. Om zeker te zijn dat hij vervolgd werd, forceerde Jörg Alt zogenaamd een container, die in werkelijkheid niet op slot zat. De politie reageerde niet en toen hij zichzelf aangaf, wilde de politie in eerste instantie niet tot aanhouding overgaan. Ze vond namelijk dat hij een punt had. Maar Jörg Alt drong aan en de zaak kwam in handen van het Duitse Openbaar Ministerie. Dat nam de zaak serieus op en eist nu drie maanden gevangenisstraf. Een strafeis die zwaarder uitvalt dan bij de andere voedseldieven, voornamelijk omdat Jörg Alt niet inging op schikkingsvoorstellen. Zolang de regering niet handelt, wil hij de aandacht op het probleem blijven vestigen. 

“De politiek lijkt nooit echt tijd te hebben voor de grotere problemen”, vertelt hij. “Er zijn altijd vermeende belangrijkere dingen. De ene na de andere crisis. Maar alles hangt met alles samen. Overmatig fossiele brandstofverbruik, klimaatsverandering, de oorlog in Oekraïne, corona. Het heeft allemaal te maken met een dominante neoliberale houding.”